شرم سمی چیه و چطور از شرش خلاص شیم؟ (راهنمای کامل)

حس آزاردهنده‌ی شرمِ سمی: ریشه‌ها و راه‌های مقابله

همه‌ی ما آدم‌ها، کم و بیش، گاهی حس خجالت‌زدگی رو تجربه می‌کنیم. مثلاً، یه پروژه‌ی کاری رو ارائه دادیم که ته دلمون می‌دونیم می‌تونستیم بهتر از اینم درش بیاریم، یا با یه نفر بد برخورد کردیم و بعدش پشیمون شدیم که کاش با حوصله‌تر بودیم. اما این حس‌هایی که طبیعی و گذرا هستن، زمین تا آسمون با اون چیزی که شرم سمی نامیده می‌شه فرق دارن.

شرمِ سمی، یه حس مزمنه از بی‌ارزشی و بیزاری از خود؛ که معمولاً تو دوران کودکی یا نوجوانی، بر اثر تِراما، سوءاستفاده، بی‌توجهی یا تجربه‌های ناخوشایند دیگه از طرف اطرافیان به وجود میاد. با من همراه باشید تا بیشتر درباره‌ی شرم سمی، علت‌هاش و شیوه‌های دراومدن ازش، اطلاعات به دست بیاریم.

علت‌های شرم سمی

شرم سمی، معمولاً تو سال‌های کودکی یا اوایل نوجوانی شکل می‌گیره. یعنی درست وقتی که دیدگاه و احساسات ما نسبت به خودمون هنوز دارن شکل می‌گیرن. این حس، معمولاً واکنشی به یه تِراما هست. وقتی یه اتفاق آسیب‌زا براتون پیش میاد، مثل سوءاستفاده تو دوران کودکی، بی‌توجهی یا هر نوع رفتاری که باعث بشه خودتون رو بی‌ارزش بدونید، شما این احساس بی‌ارزشی رو که دیگران دارن بهتون تحمیل می‌کنن، درونی می‌کنید.

کتک زدن‌های عاطفی و/یا جسمیِ مداوم به شما یاد می‌ده که بی‌ارزش باشید و باید از خودتون خجالت بکشید؛ چه واقعاً کار اشتباهی کرده باشید و چه نه. همین‌جوریه که شرم سمی شروع می‌شه. اطرافیان بهتون یاد می‌دن که باید از خودتون بدتون بیاد و شما هم یاد می‌گیرید.

احساساتی که شرم سمی با خودش میاره

احساس بی‌ارزشی و تنفر از خود، ریشه‌ی شرم سمی رو تشکیل می‌ده، ولی می‌تونه با علائم و نشانه‌های دیگه‌ای هم همراه باشه، که چندتاشون رو با هم مرور می‌کنیم:

همیشه خودت رو نقد می‌کنی: انتقادات دیگران رو تو ذهن خودت جا دادی و برای همین، سخت‌گیرانه‌تر از چیزی که لازمه، خودت رو نقد می‌کنی.
اعتماد به نفس پایینه: به این باور رسیدی که بقیه، ارزشی برات قائل نیستن، پس تو هم برای خودت ارزشی قائل نیستی.
افسردگی و اضطراب: اون تِرامایی که تجربه کردی، تو رو مستعد مشکلات و بیماری‌های روانی می‌کنه.
به هم خوردن خواب: یا خیلی می‌خوابی یا اصلاً نمی‌تونی بخوابی.
اختلال در خوردن: احساس‌های شدید بی‌ارزشی، می‌تونن رو احساسی که نسبت به بدنت داری، تأثیر بذارن.

یه نکته رو هم در نظر داشته باشید؛ شرم سمی به این معنی نیست که شما همیشه در حال تجربه احساس شرم هستید، بلکه بیشتر به نحوه‌ی واکنشتون در برخورد با چیزهایی مربوط می‌شه که فکر می‌کنید باید ازشون خجالت بکشید. این واکنش، خیلی شدید و بی‌منطقه و نشون‌دهنده‌ی شرم سمی هستش.

راهبردهایی برای مقابله با شرم سمی

با اینکه ممکنه فکر کنید شرم سمی قابل غلبه نیست، اما راه‌هایی وجود دارن که می‌تونید برای مبارزه باهاش ازشون استفاده کنید. اولین قدم اینه که محرک‌ها رو بشناسید و چیزهایی رو که می‌تونید کنترل کنید، ارزیابی کنید و تغییرشون بدید. مثلاً، گفتگوی درونی، تعیین حد و مرز، ارتباطاتتون با دیگران و تحمل اضطراب.

پذیرش احساسات و افکارتون درباره‌ی شرم و ناامنی، خیلی مهمه. اگه وانمود کنید که این احساس‌ها وجود ندارن و انگار هیچ اتفاقی نیفتاده، هیچ‌وقت نمی‌تونید این احساس‌ها و فکرها رو تغییر بدید. به خودتون اجازه بدید که این حس‌ها رو تجربه کنید.

ساختن تاب‌آوری و پیدا کردن حامی

اگه دوست یا خانواده‌ای دارید که می‌تونید بهشون اعتماد کنید، احساساتتون رو باهاشون در میون بگذارید. احتمالاً اون‌ها شما رو جوری نمی‌بینن که خودتون رو می‌بینید. شنیدن بازخورد مثبت از دیگران و اجازه دادن به خودتون برای تجربه‌ی محبتی که بهتون دارن، می‌تونه تو تقویت اعتماد‌به‌نفستون و مقابله با شرم سمی کمک‌کننده باشه.

با خودتون مهربون باشید. تغییر، یه شبه اتفاق نمی‌افته، به‌خصوص وقتی با احساسات سخت و عمیق و نفرت و قضاوتِ از خودتون، درگیر هستید. آماده باشید که سخت تلاش کنید و با مشکلاتتون روبرو بشید تا بر شرم سمی خودتون غالب بشید.

نتیجه‌گیری نهایی

شرم سمی، می‌تونه احساس‌های بی‌ارزشی و نفرت از خود رو به همراه داشته باشه، ولی با تلاش و پشتکار و حمایت از دوست‌ها، خانواده و متخصص‌های سلامت روان می‌تونید بر این احساس‌های چالش‌برانگیز غلبه کنید و یاد بگیرید که خودتون رو دوست داشته باشید و به خودتون احترام بگذارید.

“`