نفوذ فزاینده‌ی چهره‌های مالی در شبکه‌های اجتماعی و اثراتش روی نسل جوون
رشد چشمگیر شاخ‌های اینستاگرامیِ مالی توی شبکه‌های اجتماعی، بحث‌های داغ درباره‌ی تورم و اوضاع نابسامانِ اقتصادی، به اضافه‌ی اون فرهنگ مقایسه‌ای که توش زندگی می‌کنیم، همه‌ی اینا باعث شده که یه چیزی به اسم «توهمِ مالی» بین نسل‌های جوان یعنی Z و هزاره‌ها رواج پیدا کنه.
«توهمِ مالی» زمانی اتفاق میفته که یه نفر، یه دیدِ کج و معوج نسبت به اوضاع مالیش پیدا کنه—که معمولاً با حس نگرانی یا عدم کفایت مالی همراهه—حتی وقتی که از نظرِ مالی اوضاعش خوبه و ثابته.
البته، «توهمِ مالی» یه تشخیصِ پزشکی نیست. این اصطلاح رو از یه بیماریِ روانی به اسم اختلال بدشکلی بدن وام گرفتن، که یه پیش‌نشانگر بالینی از ایرادها و عیب‌های ظاهریه، که از نظر بقیه معلوم نیست. اسمریتی جوشی، روانشناس ارشد توی شرکتِ Wysa، توضیح میده: «این کج‌فهمی میتونه ناشی از اضطرابِ مالی، تجربه‌های قبلی با پول (مثل آسیب‌های روحیِ مالی) یا مقایسه‌ی مداوم با بقیه باشه، مخصوصاً وقتی که شبکه‌های اجتماعی سبک زندگی‌هایی رو نشون میدن که دست‌نیافتنی به نظر میان.» اون اضافه میکنه که این وضعیت، ممکنه با اتفاقاتی که باعث صدمه‌ی روحی میشن، مثل بیکاریِ ناگهانی یا تموم شدنِ یه رابطه، که اضطراب‌های مالیِ پنهان رو تشدید میکنن، تحریک بشه.
تو ادامه‌ی مطلب، میریم سراغ بررسیِ دقیق‌ترِ «توهمِ مالی»، از علائمی که باید بهشون دقت کنین (بعضی از این علائم، ممکنه زیرکانه‌تر از چیزی باشن که فکرشو میکنین)، اینکه چرا این نوع طرزِ فکر میتونه خیلی خطرناک باشه و چجوری می‌تونین از این دورِ باطل بیاین بیرون و به آرامش برسین.
پول و تاثیرش روی سلامتیِ روان شما
نشانه‌های «توهمِ مالی»
چطور میشه فهمید که شما هم دچار «توهمِ مالی» هستین یا نه؟ این هم چند تا از نشانه‌ها که دکتر جوشی میگه. البته ایشون اشاره میکنه که آدما با هم فرق دارن و «توهمِ مالی» میتونه به راه‌های غیرمعمول و غیرمنتظره‌ای خودشو نشون بده، پس این لیست، کامل و جامع نیست:
- نگرانیِ همیشگی درباره‌ی نداشتنِ پولِ کافی، حتی وقتی از لحاظ مالی اوضاعتون خوبه.
- وسواس نسبت به خرج‌های کوچیک یا حسِ فلج شدن توی تصمیم‌گیری‌های مالی.
- اصلاً خرج نکردنِ پول.
- مقایسه‌ی اوضاع مالیِ خودتون با بقیه‌ی مردم، که باعث میشه حس کنین کم دارین.
- اجتناب از صحبت کردن درباره‌ی پول، به خاطر اضطراب.
- احساسِ گناه یا شرمندگی بعد از خرج کردنِ پول (حتی برای چیزای ضروری).
- احساسِ اجبار به پول درآوردنِ بیشتر، حتی اگه به استقلال مالی رسیدین.
- خریدنِ چیزای گرون‌قیمت و بی‌جا، برای اینکه حس کنین کافی هستین و خوشحالین.
مشکلاتِ واقعیِ مالی، یا بازی‌های ذهنیِ مالی؟
عدمِ قطعیت یا مشکلاتِ واقعیِ مالی، شامل چالش‌های قابل اندازه‌گیری میشن، مثل کمبودِ درآمد، بدهی‌های زیاد یا پس‌اندازِ ناکافی، که روی تواناییِ فرد برای برطرف کردنِ نیازهای اصلیش یا رسیدن به اهداف مالیش تأثیر میذارن. از طرف دیگه، «توهمِ مالی» یه کج‌فهمیِ روانیه که توی اون، آدما علیرغم داشتنِ منابعِ کافی و پایدار، باز هم احساس ناامنی یا کمبودِ مالی دارن. در حالی که اوضاع نابسامانِ مالی بر اساس کشمکش‌های مالیِ عینی بنا شده، «توهمِ مالی» از یه حسِ کمبود میاد که معمولاً تحت تأثیر فشارهای اجتماعی، مقایسه‌ها یا اضطراب‌های شخصی قرار میگیره.
فشارِ مقایسه‌ی اجتماعی و چگونگیِ کم کردنِ مقایسه‌ی خودتون با بقیه
چرا دچار «توهمِ مالی» میشیم؟
«توهمِ مالی» میتونه به دلایل مختلفی پیش بیاد و هر مورد، یه کوچولو با بقیه فرق داره. ولی، بحث‌ها راجع به اوضاع نابسامانِ اقتصادی، افزایشِ فرهنگِ مقایسه و فرهنگِ تلاش، آسیب‌های روحیِ گذشته (چه مربوط به پول باشه چه نه) و تمایلاتِ شخصیِ منحصر به فرد، همشون میتونن به «توهمِ مالی» دامن بزنن.
لینزی برایان-پودوین، که یه درمانگرِ مالیِ مورد تأیید برای Cash App هستش، میگه: «یه سری باورها در مورد عواملی که ممکنه به «توهمِ مالی» کمک کنن، وجود داره؛ مثل کمال‌گرایی، افسردگی، اضطراب، خودکم‌بینی و اعتماد به نفسِ پایین. علاوه بر اینا، ما به اطلاعاتِ بیشتری راجع به وضعیت مالیِ بقیه دسترسی داریم. ما شام‌های مجلل رو توی اینستاگرام میبینیم، تعطیلاتِ دورافتاده رو توی تیک‌تاک و ماشینِ جدیدِ خانواده رو هم توی فیسبوک میبینیم.»
همه‌ی اینا ممکنه باعث بشه که بیشترمون حس کنیم «عقب» افتادیم، وقتی که خودمون رو با چیزایی که میبینیم، مقایسه می‌کنیم. (ولی حواستون باشه که ما واقعاً حساب‌های بانکیِ بقیه رو نمی‌بینیم!)
شیوعِ «توهمِ مالی» بین نسل Z و هزاره‌ها
نسل‌های جوون‌تر، مخصوصاً بیشتر از نسل‌های قدیمی‌تر، در معرضِ «توهمِ مالی» قرار دارن. در واقع، یه تحقیق توی سال 2024 که توسط Credit Karma انجام شد، نشون داد که 43% از نسل Z و 41% از هزاره‌ها دچار «توهمِ مالی» هستن.
جنی وو، که دکترای MBA داره و مدیرعاملِ Mind Brain Emotion هست، میگه: «این قضیه تا یه حدی به‌خاطر اینه که نسلِ جوون‌تر، زمان بیشتری رو توی شبکه‌های اجتماعی میگذرونن. یه نظرسنجی توی سالِ 2023 برای Edelman Financial Engines نشون داد که آدمایی که بیشتر از سه ساعت در روز رو توی شبکه‌های اجتماعی میگذرونن، بیشتر احتمال داره که تصمیماتِ مالیِ غیرمنطقی بگیرن.»
دکتر جوشی اضافه میکنه که نسل Z و هزاره‌ها، با فشارهای مالیِ منحصر به فردی هم روبرو هستن، از جمله وام‌های دانشجویی، بازارِ کارِ نامشخص، هزینه‌های بالای زندگی و فشار برای خرج کردنِ بیشتر تا با هم‌سن و سالاشون «هماهنگ» بشن.
چرا مهمه که جلوی «توهمِ مالی» رو بگیریم؟
«توهمِ مالی» میتونه به استرسِ دائمی، خودداری از مسائلِ مالی و رفتارهای مالیِ ناسالم منجر بشه، از جمله پس‌اندازِ سختگیرانه یا خرج کردنِ یهویی. دکتر جوشی میگه: «تو بهترین حالت، این قضیه میتونه باعث استرسِ بی‌دلیل در مورد مسائل مالی بشه و تو بدترین حالت، میتونه آدما رو با خرج کردنِ بیش از حد، به ورشکستگی برسونه. رسیدگی به «توهمِ مالی» برای اینکه بتونیم اعتماد به نفسِ مالی رو توی خودمون تقویت کنیم و یه زندگیِ متعادل داشته باشیم، خیلی خیلی مهمه.»
اگه این وضعیت کنترل نشه، میتونه به روابط آسیب بزنه، چون استرسِ مداوم در مورد مسائل مالی میتونه باعث تنش با شریکِ زندگی بشه یا منجر به این بشه که از دوستا دوری کنین.
6 راهکار برای غلبه کردن بر «توهمِ مالی»
غلبه کردن بر «توهمِ مالی» میتونه سخت باشه، چون به این نیاز داره که توی مغزمون «مسیر رو عوض کنیم». ولی، امکانش هست که از این طرزِ تفکر بیرون بیایین.
1. پول رو به عنوان یه ابزار ببینید
اولین قدم اینه که پول رو به عنوان یه وسیله ببینید، نه به عنوان یه معیار برای ارزشِ خودتون یا یه جنبه‌ی تغییرناپذیر از شخصیتتون. دکتر وو میگه: «این تغییر از طرز فکرِ کمبود، برای کم کردنِ فشار ناشی از نگرانی‌های مالیِ وسواسی، خیلی ضروریه. با عوض کردنِ نحوه‌ی نگاهتون به پول، به خودتون اجازه میدین که از توقعاتِ غیرواقعی و مقایسه‌هایی که «توهمِ مالی» رو تغذیه میکنن، رها بشین.»
2. افکارِ مضطرب رو شناسایی کنین
احساساتِ مضطرب در مورد پول، چیزِ رایجی هستن، ولی نحوه‌ی واکنش ما به این افکار، میتونه تأثیرشون رو عوض کنه.
دکتر جوشی میگه: «آگاه شدن از افکارِ مضطربِ خودتون در مورد پول، بدون اینکه فوراً بهشون واکنش نشون بدین، میتونه بهتون کمک کنه که قبل از عمیق‌تر شدن، این دورِ باطل رو بشناسین. حضور ذهنِ مستمر، بهتون یه فضایی میده تا این افکار رو به چالش بکشین و به یه دیدگاهِ سالم‌تر تغییر مسیر بدین.»
3. باورهای بی‌فایده رو زیر سوال ببرین
با زیر سوال بردنِ باورهای بی‌فایده راجع به پول، راحت باشین. برایان-پودوین میگه: «اگه دارین به این موضوع فکر میکنین که ‘من هیچ‌وقت پول رو درک نخواهم کرد، پس دلیلی نداره که تلاش کنم’، کنجکاو بشین که این باور از کجا اومده و واقعاً درسته یا نه.»
او ادامه میده: «شاید درست باشه که شما یه صورت‌حسابِ کارت اعتباری رو دیر پرداخت کردین، ولی این به این معنی نیست که شما برای همیشه با پول مشکل خواهید داشت.» وقتی که کنترلِ داستانِ مالیِ خودتون، باورهاتون و مسیری که دارین، دستتون باشه، فوراً احساس قدرت خواهید کرد.
4. توی شبکه‌های اجتماعی، حواستون جمع باشه
یادتون باشه که شبکه‌های اجتماعی، یه نمای برجسته از بهترین تجربه‌های آدماست. احتمال کمتری وجود داره که از صورت‌حساب‌های غیرمنتظره یا بدهی‌هاشون روی کارت اعتباری یا وامِ مسکن عکس بگیرن و بیشتر احتمال داره که چیزایی رو که ازشون هیجان‌زده هستن، به نمایش بذارن. شما احتمالاً همین کار رو میکنین! هروقت دارین توی شبکه‌های اجتماعی میچرخین، به خودتون یادآوری کنین که شما یه تصویرِ کامل رو نمی‌بینین—فقط یه عکس فوری رو می‌بینین.
5. واقعیتِ مالیِ خودتون رو بررسی کنین
یه برنامه‌ای برای بررسیِ منظمِ پولِ خودتون، درست کنین. برایان-پودوین میگه: «این میتونه یه بار در هفته یا یه بار در ماه باشه، ولی روبرو شدن با واقعیتِ مالیِ خودتون، یه گامِ کلیدی تو مقابله با «توهمِ مالی» هستش. انجام دادنِ این کار با یه نفر، مثل هم‌خونه‌ای، شریکِ زندگی یا حتی درمانگر، میتونه بهتون حمایتِ عاطفی بده.»
دکتر جوشی اضافه میکنه که درست کردنِ یه بودجه یا برنامه‌ی پس‌انداز، میتونه بهتون داده‌های دقیقی درباره‌ی اوضاع مالیتون بده و به کم کردنِ اضطراب در مورد اوضاعِ نامعلومی که هست، کمک کنه. او میگه: «اینکه دقیقاً بدونین پولتون کجا میره، بهتون اجازه میده که تصمیمهاتون رو بر اساسِ واقعیت‌ها بگیرین، نه ترس.»
6. قدردانی رو توی خودتون تقویت کنین
راهکارِ دیگه‌ای برای غلبه کردن بر «توهمِ مالی»، پرورش دادنِ قدردانی برای چیزایی هستش که دارین. این ممکنه کلیشه‌ای به نظر بیاد، ولی تحقیقات به ما میگن که قدردانی، یه تغییردهنده‌ی واقعی توی زمینه‌ی سلامتِ روان ماست. دکتر وو میگه: «به‌جای تمرکز کردن روی کمبودهای مالیتون، تمرین کنین که افکارتون رو تغییر بدین تا دستاوردهای مالیتون رو، هرچند کوچیک، بشناسین و قدردانشون باشین.»
مسائلِ مالی، ارزشِ شما رو به عنوان یه آدم تعریف نمیکنن؛ هرکسی میتونه با مشکلاتِ مالی روبرو بشه یا دربارشون استرس داشته باشه. جهانی بودنِ استرس مالی، اهمیتِ گفتگوهای عادی در مورد پول رو بیشتر میکنه. اگه هنوز هم راجع به پول احساس اضطراب میکنین، از یه درمانگر و/یا یه مربیِ مالی کمک و مشاوره بگیرین.
بیشتر بخوانید
مدیتیشن یک روز پربرکت برای جذب عشق وامنیت و سلامتی
خود هیپنوتیزم درمان زود انزالی در مردان توسط هیپنوتراپیست رضا خدامهری
تقویت سیستم ایمنی بدن با خود هیپنوتیزم
شمس و طغری
خود هیپنوتیزم ماندن در رژیم لاغری و درمان قطعی چاقی کاملا علمی و ایمن
خود هیپنوتیزم تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس