رازهای قانون اثر در روانشناسی را کشف کنید!

قانون اثر: تأثیر نتایج بر رفتار

قانون اثر یک اصل در روان‌شناسی است که بیان می‌کند رفتارهایی که به نتایج رضایت‌بخش منجر می‌شوند، احتمال بیشتری دارند که دوباره تکرار شوند. در حالی که رفتارهایی که به نتایج نامطلوب منجر می‌شوند، کمتر احتمال دارد دوباره اتفاق بیفتند. طبق این قانون، پاسخ‌هایی که بلافاصله با رضایت همراه هستند، به وضعیت خاصی به‌طور محکم متصل می‌شوند و بنابراین، در صورت تکرار آن وضعیت، احتمال بیشتری دارند که دوباره رخ دهند. برعکس، اگر وضعیت با ناراحتی همراه باشد، ارتباطات به آن وضعیت ضعیف‌تر می‌شوند و احتمال بروز آن رفتار کمتر خواهد بود.

نگاهی به قانون اثر

قانون اثر به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چرا برخی رفتارها را تکرار می‌کنیم و برخی دیگر را نه. وقتی بعد از یک رفتار، نتیجه‌ای مثبت به‌دست می‌آوریم، احتمال بیشتری دارد که دوباره آن رفتار را انجام دهیم. به‌عنوان مثال، اگر فرزندتان اتاقش را مرتب کند و شما به او بگویید “کار خوبی کردی!”، این تحسین باعث می‌شود که احتمال بیشتری داشته باشد که فرزندتان در آینده دوباره اتاقش را مرتب کند.

قانون اثر نقش مهمی در توسعه رفتارگرایی ایفا کرده است، مکتبی که پیشنهاد می‌کند رفتار را می‌توان از طریق شرطی‌سازی و تقویت فهمید. به‌ویژه، این قانون تأثیر قابل توجهی بر نظریه شرطی‌سازی عملی B.F. Skinner داشته است، که در آن رفتارها با استفاده از تقویت و تنبیه تغییر می‌کنند.

نمونه‌هایی از قانون اثر

تصور کنید یک روز به‌طور تصادفی زودتر از موعد به محل کار می‌رسید. رئیس شما این موضوع را متوجه می‌شود و از تلاش شما قدردانی می‌کند. این تحسین احساس خوبی به شما می‌دهد و بنابراین رفتار شما را تقویت می‌کند. شما شروع به آمدن به محل کار کمی زودتر از هر روز می‌کنید تا همچنان از تحسین‌های رئیس خود بهره‌مند شوید، چون یک نتیجه خوشایند پس از این رفتار به‌دست آمده، احتمال تکرار آن در آینده بیشتر می‌شود.

نمونه‌های بیشتر

• اگر شما درس بخوانید و سپس نمره خوبی در امتحان بگیرید، احتمال بیشتری دارد که برای امتحان بعدی نیز درس بخوانید.
• اگر سخت کار کنید و سپس ترفیع و افزایش حقوق بگیرید، احتمال بیشتری دارد که همچنان در کار خود تلاش بیشتری کنید.
• اگر از چراغ قرمز عبور کنید و سپس جریمه شوید، احتمال کمتری دارد که در آینده به چراغ‌های راهنمایی توجه نکنید.

چه کسی قانون اثر را کشف کرد؟

در حالی که ما معمولاً ایده اینکه نتایج منجر به تغییرات در رفتار می‌شوند را با فرآیند شرطی‌سازی عملی و B.F. Skinner مرتبط می‌دانیم، این مفهوم ریشه در کارهای اولیه روان‌شناس ادوارد ثورندایک دارد. در آزمایش‌های خود، ثورندایک از آنچه که به عنوان جعبه‌های معما شناخته می‌شود، برای مطالعه نحوه یادگیری حیوانات استفاده کرد. این جعبه‌ها بسته بودند اما حاوی یک اهرم کوچک بودند که با فشار دادن آن، حیوان می‌توانست فرار کند. ثورندایک یک گربه را درون جعبه معما قرار می‌داد و سپس تکه‌ای گوشت را در خارج از جعبه قرار می‌داد. او سپس تلاش‌های حیوان برای فرار و به‌دست آوردن غذا را مشاهده می‌کرد. او زمان لازم برای هر حیوان را برای فهمیدن چگونگی آزاد شدن از جعبه ثبت می‌کرد. در نهایت، گربه‌ها اهرم را فشار می‌دادند و در باز می‌شد تا حیوان بتواند پاداش را دریافت کند.

قانون اثر و تأثیر آن بر رفتار

اگرچه اولین بار فشار دادن اهرم به‌طور تصادفی اتفاق افتاد، اما گربه‌ها به احتمال زیاد این عمل را تکرار کردند زیرا بلافاصله پس از انجام این کار، پاداشی دریافت کردند. ثورندایک متوجه شد که با هر بار آزمایش، گربه‌ها سریع‌تر در باز کردن در می‌شدند. از آنجا که فشار دادن اهرم منجر به یک نتیجه مثبت شده بود، گربه‌ها بسیار بیشتر احتمال داشت که این رفتار را در آینده دوباره انجام دهند. ثورندایک این پدیده را «قانون اثر» نامید که نشان می‌دهد وقتی رضایت پس از یک ارتباط به وجود می‌آید، احتمال تکرار آن بیشتر می‌شود. اگر نتیجه نامطلوبی پس از یک عمل به وجود آید، احتمال تکرار آن کاهش می‌یابد.

عناصر کلیدی قانون اثر

• رفتارهایی که بلافاصله با پیامدهای مثبت دنبال می‌شوند، احتمال بیشتری برای تکرار دارند. به عنوان مثال، اگر یک سرپرست به خاطر حضور زودهنگام در محل کار از شما تقدیر کند، احتمال تکرار این رفتار بیشتر می‌شود.
• رفتارهایی که با پیامدهای نامطلوب دنبال می‌شوند، احتمال کمتری برای تکرار دارند. اگر شما دیر به محل کار برسید و یک جلسه مهم را از دست بدهید، احتمالاً در آینده کمتر به تأخیر خواهید افتاد. زیرا شما این جلسه از دست رفته را به عنوان یک نتیجه منفی می‌بینید و بنابراین این رفتار کمتر تکرار خواهد شد.

قانون اثر و رفتارشناسی

کشف ثورندایک تأثیر زیادی بر توسعه رفتارشناسی داشت. در واقع، ب.ف. اسکینر نظریه شرطی‌سازی عملی خود را بر اساس قانون اثر بنا کرد. اسکینر حتی نسخه‌ای از جعبه معما را توسعه داد که آن را «اتاق شرطی‌سازی عملی» (که به عنوان جعبه اسکینر نیز شناخته می‌شود) نامید.

شرطی‌سازی عملی

در شرطی‌سازی عملی، رفتارهایی که تقویت می‌شوند، تقویت می‌شوند. اما رفتارهایی که تنبیه می‌شوند، تضعیف می‌شوند. اسکینر همچنین پیشنهاد کرد که نحوه ارائه این تقویت‌ها، که به آن «برنامه تقویت» گفته می‌شود، می‌تواند بر قدرت و نرخ پاسخ تأثیر بگذارد. قانون اثر به وضوح تأثیر قابل توجهی بر توسعه رفتارشناسی داشت که به یکی از مدارس فکری غالب در روانشناسی در نیمه اول قرن بیستم تبدیل شد.

قانون اثر در دنیای امروز

تحقیقات ثورندایک در مورد قوانین یادگیری نقش مهمی در توسعه روانشناسی رفتاری ایفا کرد و همچنان تأثیر خود را حفظ کرده است. بسیاری از اصول رفتاری هنوز هم در حال استفاده هستند. در محیط‌های درمانی، روانشناسان و دیگر متخصصان سلامت روان اغلب از تقویت برای تشویق رفتارهای مثبت و جلوگیری از رفتارهای نامطلوب استفاده می‌کنند. در چنین مواردی، استفاده از نتایج مثبت می‌تواند برای افزایش احتمال رفتارهای مثبت در آینده به کار رود.

این چه معنایی برای شما دارد

دانستن نحوه عملکرد قانون اثر می‌تواند ابزاری ارزشمند در درک رفتار خود و همچنین رفتار افرادی که در اطراف شما هستند، باشد. به عنوان مثال، زمانی که می‌خواهید یک رفتار (مانند ایجاد یک عادت خوب) را افزایش دهید، بر حداکثر کردن چیزهای مثبت که پس از انجام آن رفتار اتفاق می‌افتد، تمرکز کنید. با ایجاد ارتباط بین آنچه انجام می‌دهید و چیزهای خوب (یا بد) که پس از آن به وجود می‌آید، می‌توانید رفتارهای مطلوب را افزایش دهید یا رفتارهای نامطلوب را کاهش دهید.

چگونه ما درمان رفتاری کار می‌کند

درمان رفتاری بر اساس اصول قانون اثر و شرطی‌سازی عملی طراحی شده است و می‌تواند به افراد کمک کند تا رفتارهای مثبت را تقویت کنند و رفتارهای منفی را کاهش دهند.