کشف رازهای تنبیه مثبت و شرطی‌سازی عملی!

مجازات مثبت: مفهوم و کاربردها

مجازات مثبت مفهومی است که در نظریه شرطی‌سازی کنش‌گر ب.ف. اسکینر به کار می‌رود. اما این فرآیند مجازات مثبت چگونه عمل می‌کند؟ هدف هر نوع مجازات، کاهش رفتار نامطلوبی است که پس از آن رخ می‌دهد. مجازات مثبت شامل ارائه یک نتیجه یا رویداد نامطلوب پس از یک رفتار ناخواسته است. زمانی که فرد اقدام نامطلوبی انجام می‌دهد، نوعی نتیجه منفی به‌طور عمدی اعمال می‌شود.

به عنوان مثال، اگر شما در حال آموزش دادن به سگ خود هستید تا از گاز زدن دمپایی‌های مورد علاقه‌تان دست بردارد، ممکن است هر بار که او را در حال گاز زدن به کفش‌های خود ببینید، او را سرزنش کنید. زیرا سگ رفتار نامطلوبی (گاز زدن به کفش‌ها) از خود نشان داده است، شما یک نتیجه ناخوشایند (سرزنش کلامی) را نثار او می‌کنید.

چگونه مجازات مثبت را به خاطر بسپاریم؟

مفهوم مجازات مثبت ممکن است به خاطر سپردن آن دشوار باشد، به ویژه به دلیل نام متناقض آن. چگونه می‌توان مجازات را مثبت دانست؟ ساده‌ترین راه برای یادآوری این مفهوم این است که توجه کنیم که شامل یک محرک ناخوشایند است که به وضعیت اضافه می‌شود. به همین دلیل، مجازات مثبت گاهی به عنوان «مجازات از طریق اعمال» نیز شناخته می‌شود.

نمونه‌هایی از مجازات در روانشناسی

شما احتمالاً می‌توانید مجازات مثبت را در زندگی روزمره خود مشاهده کنید. به عنوان مثال:

• به دلیل رانندگی با سرعت بالا در یک منطقه مدرسه، توسط یک افسر پلیس متوقف می‌شوید و جریمه می‌شوید.
• به دلیل زنگ خوردن تلفن همراه شما در وسط یک سخنرانی کلاسی، توسط معلم خود به خاطر خاموش نکردن تلفن قبل از کلاس سرزنش می‌شوید.

در نهایت، مجازات مثبت می‌تواند ابزاری مؤثر برای تغییر رفتار باشد، به شرطی که به درستی و با دقت اعمال شود.

پیامدهای منفی تنبیه مثبت

به خاطر پوشیدن کلاه بیسبال به کلاس، توسط معلم خود به خاطر نقض قوانین پوشش مدرسه سرزنش می‌شوید. معلمی که شما را به خاطر شکستن قوانین پوشش مورد سرزنش قرار می‌دهد، افسر پلیسی که جریمه‌ای به خاطر سرعت برایتان صادر می‌کند و معلمی که شما را به خاطر خاموش نکردن وسایل تنبیه می‌کند، نمونه‌هایی از محرک‌های ناخوشایند هستند که به منظور کاهش رفتارهایی که دنبال می‌کنند، به کار می‌روند. در تمام این مثال‌ها، تنبیه مثبت به‌طور عمدی توسط شخص دیگری اعمال می‌شود. با این حال، تنبیه مثبت می‌تواند به‌عنوان یک پیامد طبیعی از یک رفتار نیز رخ دهد. به دلیل اینکه شما نتیجه منفی را به‌عنوان پیامد رفتار خود تجربه کرده‌اید، احتمال اینکه دوباره به آن رفتارها بپردازید، کاهش می‌یابد.

تنبیه مثبت و تنبیه بدنی

در حالی که تنبیه مثبت می‌تواند در برخی شرایط مؤثر باشد، B.F. Skinner اشاره کرد که استفاده از آن باید در برابر هرگونه عواقب منفی احتمالی سنجیده شود. یکی از شناخته‌شده‌ترین مثال‌های تنبیه مثبت، تنبیه بدنی است که به معنای ضربه زدن به کودک بر روی باسن با دست باز تعریف می‌شود. طبق یک نظرسنجی سراسری، ۷۲٪ از بزرگ‌سالان گزارش دادند که “تنبیه بدنی کودک اشکالی ندارد.” برخی از محققان پیشنهاد کرده‌اند که تنبیه بدنی ملایم و گاه‌به‌گاه مضر نیست، به‌ویژه زمانی که همراه با سایر اشکال انضباطی استفاده شود. با این حال، در یک متا آنالیز بزرگ در سال ۲۰۱۳ از تحقیقات قبلی، روانشناس الیزابت گرسف دریافت که تنبیه بدنی با روابط ضعیف والد-کودک و همچنین افزایش رفتارهای ضد اجتماعی، بزهکاری و پرخاشگری مرتبط است. مطالعات اخیر که برای مجموعه‌ای از متغیرهای مزاحم کنترل شده بودند، نیز نتایج مشابهی را نشان دادند.

خلاصه

در حالی که تنبیه مثبت کاربردهایی دارد، بسیاری از کارشناسان پیشنهاد کرده‌اند که روش‌های دیگر شرطی‌سازی عملی معمولاً برای تغییر رفتارها در کوتاه‌مدت و بلندمدت مؤثرتر هستند. شاید مهم‌تر از همه، بسیاری از این روش‌های دیگر بدون عواقب منفی بالقوه تنبیه مثبت به کار می‌روند.