درد ناگهانی پا یا دست؟ این علائم خطرناک انسداد عروق رو بشناسید!

نگاهی به انسداد ناگهانی شریان‌ها

انسداد حاد شریانی یعنی چی؟

انسداد ناگهانی شریان‌ها، یعنی یهو یکی از شریان‌های محیطی شما بسته میشه و خون دیگه نمیتونه بره. این وضعیت رو ایسکمی حاد اندام هم میگن. “ایسکمی” یعنی یه قسمتی از بدنتون خون کافی که اکسیژن داشته باشه، نمیرسه بهش. وقتی این اتفاق میفته، بافت‌ها زود آسیب میبینن و ممکنه به سرعت بمیرن.

انسداد حاد شریانی میتونه هر کدوم از اندام‌هاتون (مثلا دست یا پا) رو درگیر کنه، ولی معمولا پاها بیشتر درگیر میشن و اغلب یه عارضه جدی از بیماری شریان‌های محیطی (PAD) هست.

این یه اورژانس پزشکی خطرناک هست که باید سریعا رسیدگی بشه. اگه سریع درمان نشه، ممکنه اندامتون رو از دست بدید یا حتی بمیرید.

فرق بین انسداد حاد شریانی و بیماری مزمن شریانی چیه؟

انسداد حاد شریانی یعنی علائم یه دفعه و با سرعت تو یه بازه دو هفته‌ای شروع میشن و بدتر میشن. تو اندامتون درد دارید که با استراحت خوب نمیشه و باید سریع کمک بگیرید و درمان بشید.

بیماری مزمن شریانی (که بهش PAD هم میگن) علائمی داره که کم‌کم ظاهر میشن. لنگش متناوب یه علامت معموله که ممکنه یه مدت تجربه کنید. یعنی وقتی ورزش می‌کنید پاتون میگیره یا درد میاد و بعد از چند دقیقه استراحت خوب میشه. PAD ممکنه به انسداد حاد شریانی منجر بشه.

انسداد حاد شریانی چقدر شایعه؟

انسداد حـاد شریانی حدودا 1 نفر از 4500 نفر رو درگیر میکنه. فرقی بین زن و مرد نیست و معمولا سن تشخیص 75 سال هست.

علائم و دلایل

علائم انسداد حاد شریانی چیه؟

علائم انسداد حاد شریانی تو اندامی که آسیب دیده (معمولا پا) ظاهر میشن. دکترها به این علائم میگن شش تا “پ”:

• درد: درد شدید یه علامت شایعه و معمولا اولین علامته.
• رنگ پریدگی: پوستتون خیلی رنگش پریده میشه.
• نبض ضعیف: نبضتون ضعیف یا ناپدید میشه.
• سردی: پوستتون وقتی دست میزنید سرد میشه.
• گزگز: یه حس “سوزن سوزن شدن” دارید.
• فلج: نمیتونید اندامتون رو حس کنید یا تکونش بدید.

اگه لخته خون یهویی ایجاد بشه، علائم هم یه دفعه و خیلی شدید ظاهر میشن. تو موارد دیگه، علائم ممکنه تو چند ساعت یا چند روز ظاهر بشن. هر چی اندامتون بیشتر بدون اکسیژن بمونه، علائمتون بدتر میشه. درد، اولش حس “سوزن سوزن شدن” میده و بعدش به فلج میرسه.

علت‌های انسداد حاد شریانی چیه؟

شایع‌ترین دلیل انسداد حـاد شریانی، تشکیل لخته خون (ترومبوس) تو یکی از شریان‌هاتونه. لخته خون میتـونه تو هر جای بدن ایجاد بشه، ولی معمولا تو پاها بیشتره. مخصوصا تو شریان فمورال سطحی که خون رو به پایین پا میرسونه.

لخته‌های خون بیشتر تو جاهایی ایجاد میشن که:

• استنت یا گرافت استنت دارید: یه وسیله که کمک میکنه خون بهتر بره، ولی بعضی وقتا باعث تشکیل لخته میشه.
• آنوریسم دارید: یه قسمت ضعیـف و برآمده از شریان‌هاتون.
• پلاک دارید: ماده چربی که توی شریان‌هاتون جمع میشه، مخصوصا وقتی آترواسکلروز دارید.
• آسیب دیدید: مثلا به شریانتون یه زخم چاقو خورده.

یه لخته خون ممکنه تو یه قسمت از بدنتـون ایجاد بشه و بعد با جریان خون حرکت کنه. به این میگن آمبولوس. آمبولوس میـتونه تو یکی از شریان‌هاتون گیر کنه و جلوی جریان خون رو بگیره. معمولا تو شریانی گیر میکنه که پلاک زیاد داره یا جایی که دو تا شریان به هم میرسن.

آمبولوس ممکنه از جاهای مختلفی شروع بشه. بعضی وقتا، این تو قلبتون شروع میشه، مثلا:

• بطن چپ: این بخش پایینی سمت چپ قلب شماست که خون رو از طریق آئورت به بدن پمپاژ میکنه. لخته‌های خون ممکنه تو بطن چپ ایجاد بشن، مثلا بعد از حمله قلبی (تا سه ماه بعد).
• دهلیز چپ یا راست: اینا دو بخش بالایی قلب هستن. کسایی که فیبریلاسیون دهلیزی دارن، بیشتر تو این جاها لخته خون تشکیل میشه.
• دریچه‌های مصنوعی قلب: بعضی وقتا لخته خون روی دریچه‌های مصنوعی قلب ایجاد میشه.

آمبولوس ممکنه توی یه شریان دیگه هم شروع بشه. به این میگن آمبولی شریانی به شریانی. یعنی لخته‌خون یه جا تشکیل میشه و بعد میره تو یه شریان دیگه.

چه عواملی باعث میشه انسداد حاد شریانی بشه؟

بعضی از بیماری‌ها احتمال انسداد حاد شریانی رو بیشتر میکنن، اینا شامل:

• فیبریلاسیون دهلیزی.
• دیابت.
• کلسترول بالا.
• فشار خون بالا.
• چاقی.
• بیماری شریان‌های محیطی (PAD).
• حمله قلبی اخیر.
• نارسایی قلبی سیستولیک.

عوامل خطر دیگه عبارتند از:

• سن (50 سال یا بیشتر).
• سابقه خانوادگی بیماری‌های عروقی.
• مصرف مواد مخدر تزریقی.
• کم تحرکی.
• سیگار کشیدن و مصرف دخانیات.

تشخیص و آزمایش‌ها

چه‌جوری انسداد حاد شریانی رو تشخیص میدن؟

تشخیص معمولا تو اورژانس شروع میشه و شامل ایناست:

• معاینه فیزیکی: دکتر با دقت اندامتون رو معاینه میکنه. پوستتون رو لمس میکنه و نبضتون رو تو نقاط مختلف چک میکنه. دنبال علائم قابل مشاهده PAD (مثل زخم‌های پوستی) هم میگرده.
• سابقه پزشکی: دکتر سابقه پزشکی‌تون رو میپرسه تا بفهمه علت انسداد چیه. مهمه که دکتر علت و منشاء انسداد رو پیدا کنه تا بتونه درست درمان کنه. مثلا، فیبریلاسیون دهلیزی خطر آمبولی رو زیاد میکنه، در حالی که PAD خطر ترومبوس رو زیاد میکنه.
• آزمایش‌ها: دکتر ممکنه یه سونوگرافی عروقی انجام بده. با این دستگاه، جریان خون تو اندامتون رو بررسی میکنن. ممکنه آنژیوگرافی کامپیوتری (CTA) هم انجام بدن. این مثل CTA قلب هست، ولی روی اندام آسیب‌دیده شما تمرکز داره. دکترتون ممکنه آنژیوگرافی محیطی هم انجام بده، یعنی از یه ماده حاجب استفاده میکنن و با اشعه ایکس رگ‌های پا رو میبینن.
• مشاوره جراحی عروق: یه جراح عروق، وضعیتتون رو بررسی میکنه و بهترین راه رو انتخاب میکنه.

انسداد حاد شریانی یه اورژانس پزشکی هست که باید سریع و دقیق تشخیص داده بشه. هر دقیقه و هر ساعت تو نتیجه درمانتون خیلی تاثیر داره.

آسیب‌های ناشی از انسداد عروق و اهمیت درمان فوری

انسداد عروق میتـونه تو 4 تا 6 ساعت به آسیب دائمی تو اندامتون منجر بشه. به همین خاطر، اگه این علائم رو داشتید، باید سریعا به اورژانس برید.

مدیریت و درمان انسداد عروق

درمان انسداد حاد شریانی بستگی به نوع انسداد، محلش و وضعیت سلامت شما داره. انسداد حـاد شریانی یه وضعیت تهدیدکننده حیاته. پس، هدف اصلی درمان، نجات جونتونه. اهداف دیگه عبارتند از:

• برگردوندن جریان خون به اندامتون.
• نجات اندامتون.
• جلوگیری از تشکیل لخته خون بیشتر.

انسداد شریانی معمولا نیاز به جراحی یا روش‌های کم‌تهاجمی داره. جراح عروق وضعیتتون رو بررسی میکنه و تصمیم میگیره کدوم روش براتون مناسبه. ممکنه به بیش از یه روش نیاز داشته باشید. گزینه‌ها عبارتند از:

• ترومبولیز کاتتری: استفاده از دارو برای حل کردن لخته‌خون.
• آندارترکتومی: برداشتن پلاک از شریان شما.
• جراحی بای‌پس شریانی محیطی: ایجاد یه مسیر جدید برای جریان خون دور زدن انسداد. این روش شبیه بای‌پس شریان کرونر هست.
• ترومبکتومی: برداشتن لخته خون از شریان شما.

تو موارد شدید، ممکنه قطع عضو لازم بشه. این موقعی اتفاق میفته که اندامتون خیلی آسیب دیده باشه و نتونن درستش کنن. حدود ۱ از ۴ نفری که از انسداد حاد شریانی جون سالم به در میبرن، نیاز به قطع عضو دارن.

وقتی دارید برای جراحی آماده میشید، ممکنه داروهایی مثل:

• هپارین یا یه داروی دیگه برای جلوگیری از تشکیل لخته خون بیشتر.
• مایعات IV.
• مسکن‌ها.

درمان بیماری شریان‌های محیطی

پیشگیری

چطور میتونم از انسداد حاد شریانی جلوگیری کنم؟

شاید نتونید کلا از انسداد حـاد شریانی جلوگیری کنید، ولی کارهایی هست که میتونید برای کم کردن خطر انجام بدید:

• سیگار نکشید و از محصولات تنباکو استفاده نکنید.
• ورزش کنید. از پزشکتون بپرسید کدوم نوع ورزش براتون بهتره.
• وزن سالمی داشته باشید. با دکترتون درباره وزن ایده‌آلتون صحبت کنید.
• بیماری‌هایی مثل دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا رو کنترل کنید.
• سالانه به دکترتون مراجعه کنید.

اگه بیماری شریان‌های محیطی دارید، به راهنمایی‌های دکترتون درباره چه‌جوری کنترل کردنش توجه کنید. درمانی برای این بیماری وجود نداره، ولی میتونید کارهایی انجام بدید که پیشرفتش رو کند کنید. این کار به کم شدن خطر عوارض جدی مثل انسداد حاد شریانی کمک میکنه.

اگه فیبریلاسیون دهلیزی دارید یا قبلا لخته خون داشتید، از دکترتون بپرسید که آیا باید از رقیق کننده‌های خون استفاده کنید یا نه.

چشم‌انداز و پیش‌آگهی

وقتی از انسداد حاد شریانی درمان میشم، باید منتظر چی باشم؟

اگه جراحی بشید، بهبودی‌تون رو تو بخش مراقبت‌های ویژه شروع میکنید. دکترتون دلیل اصلی انسداد رو بررسی میکنه تا از تکرار اون جلوگیری کنه. تیم درمانیتون هم شما رو از نظر عوارض زیر تحت نظر دارن:

• سندروم کمپارتمان.
• نارسایی قلبی احتقانی.
• حمله قلبی.
• نارسایی کلیوی.
• مشکلات تنفسی.
• رابدومیولیز.

دکترتون بهتون میگه که آیا بعد از جراحی باید دارو مصرف کنید یا نه. این داروها شامل:

• ضد انعقادها.
• ضد پلاکت‌ها.
• استاتین‌ها.

دکترتون همچنین بهتون دستورالعمل دقیقی میده درباره:

• چطور از خودتون تو خونه مراقبت کنید، از جمله مراقبت از زخم‌ها.
• چطور داروهای خودتون رو مصرف کنید.
• محدودیت‌های فعالیت بدنی و رانندگی.
• کی باید به دکترتون مراجعه کنید.
• کی باید ورزش رو شروع کنید و چه کارهایی باید انجام بدید.

چشم‌انداز افراد مبتلا به انسداد حـاد شریانی چطوره؟

نتایج برای هر کسی متفاوته. انسداد حـاد شریانی معمولا خیلی خطرناکه. حدود ۱ از ۴ نفر بیشتر از یه سال زنده نمیمونن. ولی با درمان سریع و مراقبت‌های پزشکی مداوم، ممکنه بتونید خوب شید. با دکترتون درباره پیش‌آگهیتون صحبت کنید. اگه نیاز به قطع عضو داشته باشید، کیفیت زندگی‌تون تغییر میکنه. ولی تیم درمانی بهتون کمک میکنه با این تغییرات سازگار بشید. انسداد حاد شریانی خطرناکه و قطع عضو ممکنه تنها راه نجات جونتون باشه. دکترتون ممکنه فیزیوتراپی رو برای کمک به بازگردوندن عملکرد اندام و قدرت کلی‌تون پیشنهاد بده.

زندگی با انسداد حاد شریانی

چطور از خودم مراقبت کنم؟

زندگی بعد از درمان انسداد حاد شریانی آسون نیست. ممکنه احساس ضعف یا خستگی کنید. همچنین ممکنه استرس یا ترس داشته باشید. ولی با کمک تیم درمانی و عزیزانتون، زندگی قابل کنترله. به راهنمایی‌های دکترتون درباره چه‌جوری مراقبت از خودتون تو خونه، با دقت گوش بدید.

در کل، مهمه که هر کاری میتونید برای حمایت از سلامت عروق و قلبتون انجام بدید. توصیه‌های عمومی شامل:

• از دکترتون بپرسید کدوم ورزش‌ها براتون امن و مفیدن.
• وزن سالمی داشته باشید.
• سیگار نکشید و از محصولات تنباکو استفاده نکنید.
• داروهاتون رو طبق دستور مصرف کنید.
• سالانه به دکترتون مراجعه کنید و همه نوبت‌های پیگیری رو حفظ کنید.
• با دکترتون برای کنترل فشار خون، قند خون و کلسترول همکاری کنید.

مراقبت از سلامت روحی و عاطفی‌تون هم مهمه. چند تا نکته:

• یه سرگرمی جدید پیدا کنید که از انجامش لذت ببرید و نیاز به فعالیت بدنی زیاد نداشته باشه.
• به گروه‌های حامی بیماران قلبی یا عروقی بپیوندید.
• به طور منظم با یه مشاور ملاقات کنید.
• با خانواده و دوستاتون وقت بگذرونید.

کی باید به دکتر مراجعه کنم؟

دکترتون بهتون میگه که چند وقت یه بار باید برای معاینه مراجعه کنید. اگه علائم جدید یا تغییرکرده دارید، با دکترتون تماس بگیرید.

کی باید به اورژانس مراجعه کنم؟

اگه هر کدوم از موارد زیر رو داشتید، با 911 یا شماره اورژانس محلی‌تون تماس بگیرید:

• خونریزی.
• درد قفسه سینه.
• گیجی یا مشکل تو فکر کردن.
• سرگیجه یا مشکلات تعادل.
• تب.
• درد، تورم یا بی‌حسی تو اندامتون.
• ترشحات یا چرک از محل جراحی.
• تنگی نفس.

انسداد حـاد شریانی یه وضعیت پزشکی خطرناک و تهدیدکننده حیاته. یاد گرفتن علائم و درخواست کمک پزشکی به‌موقه خیلی مهمه. مراقبت سریع، شانس زنده موندنتون رو زیاد میکنه.

اگه این وضعیت برای یکی از عزیزانتون پیش اومد، ممکنه به اندازه‌ی خود اون فرد بترسید. ممکنه احساس بی‌قدرتی کنید. ولی در واقع کارهای زیادی میتونید انجام بدید. تو مراقبت از عزیزتون شرکت کنید و با دکترهاشون صحبت کنید. بهشون تو خونه کمک کنید تا خوب بشن و بهشون اطمینان بدید که تنها نیستن. و تو این مسیر، بقیه رو درباره این وضعیت، علائم و عوامل خطرش آگاه کنید.