تغییر درختان پیروز و مغلوب در جنگل‌های برزیل بر اثر دخالت انسان

تسلط گونه‌های درختی سریع‌الرشد و دانه‌ریز در جنگل‌های برزیل

یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که گونه‌های درختی سریع‌الرشد و دانه‌ریز در جنگل‌های برزیل در مناطقی که دچار تخریب و از بین رفتن جنگل‌ها هستند، تسلط یافته‌اند. این تغییرات می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر خدمات اکوسیستمی که این جنگل‌ها ارائه می‌دهند، از جمله توانایی آن‌ها در جذب و ذخیره کربن، داشته باشد. این به این دلیل است که این گونه‌های “برنده” سریع رشد می‌کنند اما عمر کوتاهی دارند، زیرا ساقه‌ها و شاخه‌های آن‌ها به مراتب کمتر از گونه‌های درختی کندرشد که جایگزین آن‌ها می‌شوند، متراکم هستند.

گونه‌های حیات‌وحش که به مصرف و پراکندگی دانه‌های بزرگ گونه‌های درختی که در حال از بین رفتن هستند، عادت کرده‌اند، ممکن است تحت تأثیر این تغییرات قرار بگیرند. نویسندگان این مطالعه که امروز در نشریه Nature Ecology and Evolution منتشر شده است، می‌گویند یافته‌های آن‌ها نیاز فوری به حفظ و احیای جنگل‌های گرمسیری، جلوگیری از تخریب و اجرای تدابیری برای حفاظت و تقویت جمعیت پرندگان بزرگ‌جثه‌ای مانند توکان‌ها و پستانداران مانند میمون‌های عنکبوتی که دانه‌های گونه‌های درختی کندرشد و بزرگ‌دانه را پراکنده می‌کنند، را نشان می‌دهد.

یک تیم بین‌المللی از محققان، مجموعه داده‌ای منحصر به فرد از بیش از ۱۲۰۰ گونه درختی گرمسیری را در بیش از ۲۷۰ قطعه جنگلی در شش منطقه از جنگل‌های آمازون و اقیانوس اطلس برزیل که توسط فعالیت‌های انسانی مانند جنگل‌زدایی و اختلالات محلی مانند قطع درخت، شکار و آتش‌سوزی تغییر یافته‌اند، مورد بررسی قرار دادند. این محققان به بررسی ساختار کلی چشم‌اندازهای اطراف هر قطعه جنگلی پرداختند و با استفاده از چندین مدل آماری، توانستند اثرات علّی از دست دادن زیستگاه، تکه‌تکه شدن و تخریب محلی بر ترکیب جنگل‌ها را شناسایی کنند و همچنین ویژگی‌های گونه‌های به اصطلاح “برنده” و “بازنده” را مشخص کنند.

برونو ایکس. پینهو، نویسنده اول این مطالعه که بیشتر تحقیقات را در دانشگاه مون‌پلیه انجام داده و اکنون در دانشگاه برن فعالیت می‌کند، گفت: “ما متوجه شدیم که گونه‌های درختی که در چشم‌اندازهای با پوشش جنگلی بالا تسلط دارند، معمولاً چوب متراکم و دانه‌های بزرگی دارند که عمدتاً توسط حیوانات متوسط تا بزرگ‌جثه‌ای که در جنگل‌های بارانی برزیل رایج هستند، پراکنده می‌شوند.”

تأثیرات تخریب جنگل‌ها بر تنوع زیستی در جنگل‌های استوایی

در مقابل، در چشم‌اندازهای بشدت جنگل‌زدایی‌شده، جایی که جنگل‌های باقی‌مانده با اختلالات انسانی بیشتری مواجه هستند، گونه‌های درختی در حال از دست دادن رقابت با گونه‌های به اصطلاح «فرصت‌طلب» هستند. این گونه‌ها چوب نرم‌تری دارند و دانه‌های کوچک‌تری تولید می‌کنند که توسط پرندگان و خفاش‌های کوچک و متحرکی که به اختلالات سازگار هستند، مصرف می‌شوند. این گونه‌ها معمولاً سریع‌تر رشد می‌کنند و ظرفیت پخش بیشتری دارند.

محققان دریافتند که این روند در شرایط جغرافیایی، آب و هوایی و استفاده از زمین متفاوت نیز در حال وقوع است. این مطالعه بر ضرورت تقویت حفاظت و احیای جنگل‌های استوایی برای حفظ این اکوسیستم‌های حیاتی تأکید می‌کند. پروفسور جوس بارلو، محقق ارشد از دانشگاه لنکستر، گفت: «تأثیر قوی تخریب جنگل در برخی مناطق آمازون نشان‌دهنده اهمیت فراتر رفتن از مقابله با جنگل‌زدایی و همچنین مبارزه با اختلالات جنگلی، مانند قطع درختان به صورت انتخابی و آتش‌سوزی‌ها است.»

جنگل‌های استوایی مهم‌ترین منبع تنوع زیستی زمین هستند. آن‌ها نقش عمده‌ای در جذب گازهای گلخانه‌ای ایفا می‌کنند و خدمات اکوسیستمی ضروری را فراهم می‌آورند. با این حال، آن‌ها قربانی جنگل‌زدایی و تکه‌تکه شدن سریع هستند و در دو دهه گذشته، سالانه ۳ تا ۶ میلیون هکتار از آن‌ها از بین رفته است. بخش بزرگی از جنگل‌های استوایی امروزی در چشم‌اندازهایی قرار دارند که توسط انسان تغییر یافته و در معرض اختلالات محلی قرار دارند.

فلیپه ملو، نویسنده دوم این مطالعه و محقق در دانشگاه فدرال پرنامبوکو در برزیل (که اکنون در دانشگاه ناتینگهام ترنت است) توضیح می‌دهد: «این جایگزینی‌های عملکردی پیامدهای جدی دارند که به شدت نیاز به اندازه‌گیری دارند. آن‌ها نشان‌دهنده احتمال deteriorations در فرآیندهای اساسی این اکوسیستم‌ها و سهم آن‌ها در جمعیت‌های انسانی هستند، به ویژه از طریق تغییرات در ذخایر کربن — اما همچنین در تعاملات جانوری-گیاهی و احیای جنگل.»

دیوید باومن، از موسسه ملی تحقیقات توسعه پایدار فرانسه (IRD) و نویسنده همکار این مطالعه، می‌گوید: «اجماع گسترده‌ای در مورد تأثیر منفی از دست دادن زیستگاه بر تنوع زیستی وجود دارد، اما تأثیرات مستقل تکه‌تکه شدن چشم‌انداز و اختلالات محلی هنوز به خوبی درک نشده‌اند، بخشی به دلیل دشواری در تفکیک روابط علت و معلولی از یک سو و ارتباطات غیرعلتی از سوی دیگر است.»

این مطالعه همچنین به این سوالات پاسخ می‌دهد و نشان می‌دهد که سیاست‌ها باید بر حفظ و افزایش پوشش جنگلی و جلوگیری از تخریب تمرکز کنند و می‌توانند کمتر نگران توزیع جنگل‌های باقی‌مانده در سراسر چشم‌انداز باشند. این مطالعه که از حمایت مالی شورای تحقیقات محیط زیست ملی بریتانیا (UKRI) برخوردار بود، در مقاله‌ای با عنوان «جایگزینی ویژگی‌های گیاهی برنده-بازنده در جنگل‌های استوایی تغییر یافته توسط انسان» که در نشریه Nature Ecology and Evolution منتشر شده، تشریح شده است.