جنگل‌های باستانی اروپا: شواهد جدید از پُرگیاه بودن آنها

تحقیقات جدید درباره جنگل‌های معتدل اروپا

در سال 2023، گروهی از محققان دانشگاه آرهوس دانمارک دریافته‌اند که جنگل‌های معتدل اروپا پیش از ظهور انسان‌های مدرن، تحت سلطه جنگل‌های سبک و پوشش گیاهی باز بوده‌اند. در مطالعه‌ای جدید که به تازگی در مجله بوم‌شناسی منتشر شده است، آن‌ها به بررسی دقیق‌تری از ترکیب این جنگل‌ها پرداخته‌اند. نتایج نشان می‌دهد که جنگل‌های وحشی اروپا غنی از درختان فندق، بلوط و سرخدار بوده‌اند — گونه‌هایی که در اکوسیستم‌های نیمه‌باز و پویا بهتر از جنگل‌های متراکم و کلاسیک رشد می‌کنند.

دکتر النا پیرس، نویسنده اصلی و پژوهشگر پسادکتری در مرکز دینامیک‌های بوم‌شناختی در یک بیوسفر جدید (ECONOVO) در دانشگاه آرهوس، توضیح می‌دهد: “اغلب ما جنگل‌های تثبیت‌شده را به عنوان فضاهای متراکم و بسته تصور می‌کنیم که در آن‌ها گونه‌های نورطلبی مانند بلوط و گونه‌های کوتاه‌قدی مانند فندق و سرخدار نادر بودند. نتایج ما این دیدگاه را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که بلوط، فندق و سرخدار به طور مداوم در این جنگل‌های باستانی رشد کرده‌اند و تصویری از پوشش گیاهی نیمه‌باز و موزاییکی را تقویت می‌کند.”

گیاهان به عنوان کارآگاهان

این تیم به بلوط، فندق و سرخدار به عنوان “کارآگاهان” زندگی جنگل‌های باستانی نگاه کرده و سرنخ‌هایی درباره چگونگی ساختار جنگل‌های گذشته را فاش کرده است. به عنوان مثال، فندق در مناطق آفتابی تولید گرده و گل بیشتری دارد، بلوط پس از چرا به شدت دوباره رشد می‌کند و سرخدار، اگرچه تا حدی به سایه تحمل دارد، برای جلوگیری از رقابت با درختان بلندتر به شرایط نیمه‌باز نیاز دارد. در واقع، هر سه گونه تمایل به کاهش در جنگل‌های بلند و سایه‌دار دارند. سرخدار همچنین به آتش بسیار حساس است اما می‌تواند با گونه‌های بزرگ مگافونا مانند اسب‌ها و گاوها و حتی احتمالاً حیوانات بزرگ‌تر همزیستی کند، به دلیل سمی بودن بالای آن که مانع چراهای گسترده می‌شود.

گیاه‌خواران بزرگ به عنوان معماران منظر طبیعی

محققان از مدل REVEALS برای بازسازی‌های مبتنی بر گرده استفاده کرده‌اند تا شیوع بلوط، فندق و سرخدار را در دو دوره کلیدی تحلیل کنند: آخرین بین یخچالی (129,000-116,000 سال پیش) و هولوسن اولیه تا میانه (8700-5700 سال پیش). برای کسب اطلاعات بیشتر به مطالب دیگر مراجعه کنید.

تحقیقات جدید درباره ترکیب جنگل‌ها و نقش گیاهان بزرگ‌خوار

با بررسی بیشتر ترکیب جنگل‌ها، مشخص شد که پوشش گیاهی باز و نیمه‌باز از ترکیب‌های گونه‌ای متنوعی حمایت می‌کند که در محیط‌های با پوشش متراکم با چالش‌هایی مواجه می‌شوند. نتایج جدید نشان می‌دهد که به جای آتش‌سوزی‌های طبیعی یا رژیم‌های آب و هوایی، گیاهان بزرگ‌خوار نقش اصلی را در حفظ چشم‌اندازهای باز و نیمه‌باز ایفا کرده‌اند. حساسیت یاس به آتش این موضوع را روشن می‌کند؛ زیرا این گیاه در سیستم‌های مستعد آتش نمی‌توانست به خوبی رشد کند، اما در جنگل‌های باستانی که احتمالاً گیاهان بزرگ‌خوار جنگل‌ها را پویا و باز نگه می‌داشتند، ادامه حیات داد.

پروفسور ینس-کریستین سوئنینگ، نویسنده ارشد و مدیر ECONOVO، می‌گوید: “این گونه‌ها به ما می‌گویند که جنگل‌های باستانی به طور یکنواخت تحت سلطه درختان بلند سایه‌افکن نبودند، بلکه باید از ترکیب دینامیکی از مناطق باز، نیمه‌باز و بسته تشکیل شده باشند که تنوع بالایی از زیستگاه‌ها را فراهم می‌کردند.”

مدیریت طبیعت مدرن با الهام از گذشته

این یافته‌ها فراتر از بوم‌شناسی تاریخی هستند. جنگل‌های نیمه‌باز ممکن است نقش حیاتی در تنوع زیستی اروپا ایفا کرده باشند و زیستگاه‌هایی برای گونه‌هایی که به شرایط مختلف سازگار شده‌اند، ایجاد کنند. دکتر پیرس می‌گوید: “یافته‌های ما دیدگاه جدیدی درباره اکوسیستم‌های باستانی ارائه می‌دهد و بر لزوم حفظ جنگل‌های نیمه‌باز در امروز تأکید می‌کند. این محیط‌ها از ترکیب متنوعی از گیاهان و جانوران حمایت می‌کنند و درک آن‌ها می‌تواند به تلاش‌های احیای طبیعت کمک کند.”

این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که چگونه جنگل‌های باز و پویا می‌توانند به تاب‌آوری اقلیمی و افزایش تنوع زیستی کمک کنند. پروفسور سوئنینگ می‌گوید: “با توجه به چالش‌های جهانی مانند افزایش دما، رویدادهای اقلیمی شدید و افزایش حملات آفات درختی، ایجاد موزاییک‌های جنگلی پویا و متنوع احتمالاً عملکردهای اکوسیستمی و مزایای تنوع زیستی قوی‌تری نسبت به کاشت‌های جنگل متراکم سنتی فراهم می‌کند.”

جنگل‌های نیمه‌باز اجازه می‌دهند تا گونه‌های گیاهی متنوعی رشد کنند که به نوبه خود عملکردهای ضروری مانند ذخیره کربن، زیستگاه‌های گرده‌افشان و حفظ تنوع زیستی گسترده‌تری را فراهم می‌کنند. استراتژی‌های جنگل‌کاری که این ساختارهای جنگلی نیمه‌باز و پویا را بازسازی می‌کنند، احتمالاً بهتر با چالش‌های اقلیمی و اکولوژیکی آینده هم‌راستا خواهند بود و راهنمایی برای مدیریت پایدار جنگل‌ها در اروپا و فراتر از آن خواهند بود.