خاستگاه سفلیس در قاره آمریکا کشف شد!

تحقیقات جدید درباره منشاء سیفلیس

یک تیم تحقیقاتی به رهبری اعضای موسسه ماکس پلانک برای انسان‌شناسی تکاملی، گامی مهم در راستای حل یک جنجال قدیمی برداشته است: آیا سیفلیس در پایان قرن پانزدهم از قاره آمریکا به اروپا معرفی شده است یا اینکه این بیماری از قبل در اروپا وجود داشته است؟ ژنوم‌های باکتری‌های قدیمی استخراج شده از اسکلت‌هایی که قبل از سال ۱۴۹۲ وجود داشته‌اند، تأیید می‌کنند که این بیماری از قاره آمریکا به اروپا منتقل شده است، اما گسترش جهانی آن همچنان یک میراث تلخ از دوران استعمار است.

در بهار سال ۱۴۹۵، کمپین ایتالیایی شارل هشتم فرانسه با شیوع شدید یک بیماری ناشناخته متوقف شد. این بیماری با مرگ و میر بالا به سرعت تمام اروپا را در بر گرفت و بازماندگان آن با ناتوانی‌های جدی جسمی و ذهنی مواجه شدند. این اپیدمی مستند اکنون به عنوان اولین گزارش تاریخی از سیفلیس تفسیر می‌شود.

منشاء سیفلیس: یک بحث چند دهه‌ای

منشاء سیفلیس موضوع بحثی چند دهه‌ای است. شیوع بیماری در اواخر قرن پانزدهم به طور همزمان با بازگشت کلمب و خدمه‌اش از سفرهای اولیه به قاره آمریکا رخ داد که برخی را به این باور رساند که تماس با سرزمین‌ها و مردم جدید ممکن است به آغاز ناگهانی این بیماری مرتبط باشد. اگرچه بسیاری از بیماری‌های واگیردار در دوران اولیه استعمار از اروپا به قاره آمریکا منتقل شدند و عواقب ویرانگری بر گروه‌های بومی داشتند، سیفلیس یکی از معدود بیماری‌هایی است که احتمالاً سفر معکوس را انجام داده است. این “نظریه کلمبیایی” درباره سیفلیس در طول سال‌ها محبوبیت یافته، اما هنوز منتقدانی دارد.

روایت ساده این نظریه زمانی پیچیده می‌شود که کارشناسان به ضایعات مشاهده‌شده در استخوان‌های مربوط به اروپا در دوران قرون وسطی توجه می‌کنند. افرادی که به طور طولانی‌مدت از این بیماری رنج می‌برند و همچنین کسانی که با عفونت متولد می‌شوند، می‌توانند تغییراتی در استخوان‌ها یا دندان‌های خود پیدا کنند. در چند دهه گذشته، تعدادی از این اسکلت‌ها که قبل از سال ۱۴۹۲ وجود داشته‌اند، در اروپا پیدا شده است. بسیاری اکنون بر این باورند که تاریخ سیفلیس در اروپا مدت‌ها قبل از کلمب آغاز شده و پاندمی اواخر قرن پانزدهم به دلایلی مستقل از تماس‌های جدید رخ داده است. اما هیچ‌یک از این نظریه‌ها تأیید نشده است.

تحلیل پنج ژنوم باکتری قدیمی

تحلیل DNA باکتری‌های استخراج شده از استخوان‌های باستانی می‌تواند به نفع یکی از این نظریه‌ها کمک کند. این DNA تاکنون اطلاعات زیادی درباره تاریخ عمیق طاعون، سل، جذام و آبله به ما داده است، اما بررسی تاریخ سیفلیس چالش‌برانگیزتر بوده است. کیرستن بوس، رهبر گروه پاتولوژی مولکولی در موسسه ماکس پلانک برای انسان‌شناسی تکاملی می‌گوید: “چندین ژنوم از خانواده سیفلیس از استخوان‌های باستانی بازسازی شده‌اند، اما این‌ها نتوانسته‌اند به سوالات اصلی مرتبط با نظریه‌های پیشا-یا پساکلمبی مربوط به سیفلیس پاسخ دهند.”

یک مطالعه جدید به رهبری بوس و یوهانس کراوزه، مدیر بخش باستان‌شناسی ژنتیکی در موسسه ماکس پلانک برای انسان‌شناسی تکاملی در لایپزیگ، گام مهمی در راستای حل این بحث برداشته است.

تحقیقات درباره عفونت‌های شبیه سیفلیس در قاره آمریکا

این مطالعه که با همکاری دانشمندان و باستان‌شناسان از چندین کشور در قاره آمریکا انجام شده، بر روی استخوان‌های باستانی از این مناطق متمرکز است. در این استخوان‌ها، عفونت‌هایی مشاهده می‌شود که الگوهای زخم مشابه سیفلیس را از دوره‌های عمیق تاریخی نشان می‌دهند. کیسی کریک‌پاتریک، پژوهشگر پسادکتری و پاتولوژیست باستانی که در این مطالعه مشارکت داشته، می‌گوید: “مدت‌هاست که می‌دانیم عفونت‌های شبیه سیفلیس در قاره آمریکا برای هزاره‌ها وجود داشته است، اما تنها با بررسی زخم‌ها نمی‌توان به طور کامل بیماری را شناسایی کرد.”

پاتولوژی استخوان نیز نمی‌تواند مشخص کند که آیا این بیماری منشاء آمریکایی دارد یا اینکه از آسیا در گذشته دور به این قاره آمده و تنها در کنار گروه‌ها در زمان‌های اولیه سکونت انسان‌ها در آمریکا، حدود ۱۵,۰۰۰ سال پیش، وجود داشته است. با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته، تیم تحقیقاتی موفق به بازیابی و تحلیل پنج ژنوم باستانی از خانواده بیماری سیفلیس از کشورهای مکزیک، شیلی، پرو و آرژانتین شد. لسلی سیتتر، میکروبیولوژیست محاسباتی و پژوهشگر پسادکتری، مسئول جمع‌آوری این پازل‌های مولکولی باستانی بوده و می‌افزاید: “اگرچه حفظ نمونه‌ها چالش‌های تحلیلی به همراه داشت، اما توانستیم با اطمینان روابط بین این اشکال منقرض شده و سویه‌هایی که امروز بر سلامت جهانی تأثیر می‌گذارند را تعیین کنیم.”

خانواده بیماری‌های سیفلیس در قاره آمریکا

سیفلیس بخشی از یک خانواده کوچک از بیماری‌هاست که شامل یاز و بیجل نیز می‌شود. هر دو این بیماری‌ها به عنوان بیماری‌های استوایی نادیده گرفته شده شناخته می‌شوند و در مناطق استوایی در سرتاسر جهان یافت می‌شوند. رودریگو بارکرا، پژوهشگر پسادکتری که قبلاً با استخوان‌های باستانی از مکزیک استعماری کار کرده، وجود سیفلیس و یاز را در مکزیکوسیتی در قرن ۱۷ تأیید کرده است. با استناد به جدیدترین داده‌های ژنومی باستانی، اکنون مشخص شده است که قاره آمریکا قبل از ورود کلمب، مرکز تنوع باستانی در این گروه بیماری‌ها بوده است. بارکرا تأکید می‌کند: “ما خط‌های خواهر منقرض شده برای تمام اشکال شناخته شده این خانواده بیماری را مشاهده می‌کنیم، که به این معنی است که سیفلیس، یاز و بیجل میراث‌های مدرن پاتوژن‌هایی هستند که زمانی در قاره آمریکا گردش می‌کردند.”

او ادامه می‌دهد: “داده‌ها به وضوح ریشه سیفلیس و خویشاوندان شناخته شده‌اش را در قاره آمریکا تأیید می‌کنند و ورود آن‌ها به اروپا از اواخر قرن ۱۵ با داده‌ها همخوانی بیشتری دارد.” پس از این، به نظر می‌رسد که انفجاری در موارد سیفلیس و یاز در حدود سال ۱۵۰۰ میلادی رخ داده است. این احتمالاً پشت سر گسترش و شدت شیوع قرن ۱۶ در اروپا است که گسترش جهانی آن با شبکه‌های قاچاق انسان و گسترش‌های اروپایی در قاره‌های آمریکا و آفریقا در دهه‌ها و قرن‌های بعد تسهیل شد. او نتیجه‌گیری می‌کند: “در حالی که گروه‌های بومی آمریکایی اشکال اولیه این بیماری‌ها را در خود داشتند، اروپایی‌ها در گسترش آن‌ها در سراسر جهان نقش مهمی ایفا کردند.”

سوالات باقی‌مانده درباره منشاء سیفلیس

با حمایت از منشاء آمریکایی سیفلیس، چگونه روایت کنونی با شواهد زخم‌های استخوانی شبیه سیفلیس که بسیاری ادعا می‌کنند در اروپا قبل از ۱۴۹۲ شناسایی کرده‌اند، سازگار است؟ کراوس می‌گوید: “جستجو برای تعریف این اشکال اولیه ادامه خواهد داشت و DNA باستانی قطعاً منبع ارزشمندی خواهد بود. چه کسی می‌داند که چه بیماری‌های مرتبط قدیمی‌تری در انسان‌ها یا سایر حیوانات قبل از ظهور خانواده سیفلیس در سراسر جهان گسترش یافته‌اند؟”