انقلاب شهری عربستان باستان: کند و پایدار

تحول شهرنشینی در شمال عربستان

بر اساس مطالعه‌ای که در تاریخ 30 اکتبر 2024 در نشریه دسترسی آزاد PLOS ONE منتشر شده است، سکونتگاه‌های شمال عربستان در مرحله‌ای انتقالی از شهرنشینی در هزاره سوم تا دوم پیش از میلاد قرار دارند. این تحقیق توسط گیلوم شارلو از مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه در پاریس و همکارانش انجام شده است. توسعه سکونتگاه‌های بزرگ شهری، گامی مهم در تکامل تمدن بشری به شمار می‌آید.

این فرآیند شهرنشینی در شمال عربستان به دلیل کمبود سایت‌های باستان‌شناسی به‌خوبی حفظ‌شده در این منطقه، نسبت به مناطق بهتر شناخته‌شده‌ای مانند شام و بین‌النهرین مطالعه‌اش دشوار بوده است. با این حال، در دهه‌های اخیر، کاوش‌ها سایت‌های استثنایی را در شمال عربستان کشف کرده‌اند که بینش‌هایی در مورد مراحل اولیه شهرنشینی ارائه می‌دهند.

در این مطالعه، شارلو و همکارانش توصیف دقیقی از شهر برنز النتاح در استان مدینه ارائه می‌دهند که از حدود 2400 تا 1500 پیش از میلاد مسکونی بوده است. این شهر تقریباً 1.5 هکتار وسعت داشته و شامل یک منطقه مرکزی و یک منطقه مسکونی نزدیک به آن است که با دیوارهای حفاظتی احاطه شده است.

کشف یک شهر کوچک در عربستان شمال غربی

یک خوشه از قبرها، نمایانگر یک نکروپلیس است که شیوه‌های دفن، نشانه‌هایی از نوعی طبقه‌بندی اجتماعی را نشان می‌دهند. نویسندگان برآورد می‌کنند که این شهر حدود ۵۰۰ سکنه داشته است. اندازه و سازماندهی ال‌نتاح مشابه سایر سایت‌های هم‌زمان در شمال عربستان است، اما این سایت‌ها کوچکتر و از نظر اجتماعی-سیاسی پیچیدگی کمتری نسبت به سایت‌های معاصر در شام و میان‌رودان دارند.

محققان پیشنهاد می‌کنند که ال‌نتاح نمایانگر وضعیتی از «شهرنشینی کم» است، مرحله‌ای انتقالی بین پاستورالیسم متحرک و مستقر شدن‌های شهری پیچیده. شواهد باستان‌شناسی تا کنون نشان می‌دهد که شمال عربستان در دوران مفرغ میانه و اوایل، با شهرهای کوچک و مستحکم پر شده بود، در حالی که سایر مناطق مراحل بعدی شهرنشینی را تجربه می‌کردند.

حفاری‌های بیشتر در سراسر عربستان، اطلاعات بیشتری درباره زمان این انتقال و تغییرات همراه در ساختار اجتماعی و معماری ارائه خواهد داد. نویسندگان اضافه می‌کنند: «برای اولین بار در شمال غربی عربستان، یک شهر کوچک از دوران مفرغ (حدود ۲۴۰۰-۱۳۰۰ قبل از میلاد) که به یک شبکه وسیع از دژها متصل است، توسط باستان‌شناسان کشف شده است و سوالاتی را درباره توسعه زودهنگام شهرنشینی محلی مطرح می‌کند.»