آیا حیوانات حسادت می‌کنند؟ اکتشاف جدید محققان

آیا انسان‌ها در جستجوی عدالت تنها هستند؟

سوالی که قرن‌ها ذهن متفکران را مشغول کرده است: آیا ما انسان‌ها در تلاش برای عدالت و ناامیدی ناشی از نادرست دریافت‌کردن آنچه می‌خواهیم، تنها هستیم؟ در سال‌های اخیر، روانشناسان تکاملی پیشنهاد کرده‌اند که ما آن‌قدرها هم خاص نیستیم. حیوانات، از کلاغ‌ها گرفته تا میمون‌های کاپوچین، زمانی که از یک خوراکی محبوب چشم‌پوشی می‌کنند، احساس حسادت را ابراز می‌کنند. بسیاری بر این باورند که این نشانه‌ای است از اینکه ما در انزجار از نابرابری تنها نیستیم. اما تحقیقات جدید دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، نشان می‌دهد که شاید انسان‌ها در واقع منحصر به فرد باشند.

تحقیقات دانشگاه برکلی

با استفاده از داده‌های ۲۳ مطالعه درباره آنچه روانشناسان “انزجار از نابرابری” می‌نامند، محققان دانشگاه برکلی نتایج بیش از ۶۰,۰۰۰ مشاهده از ۱۸ گونه حیوانی را بررسی کردند. آن‌ها این تحقیق را “بزرگ‌ترین بررسی تجربی انزجار از نابرابری در غیرانسان‌ها تا به امروز” نامیدند و با تجزیه و تحلیل داده‌ها و استفاده از یک معیار جدید، عمق بیشتری به مفهوم عدالت بخشیدند. اودد ریتوو، دانشجوی دکتری سال چهارم در دپارتمان روانشناسی دانشگاه برکلی، گفت: “ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که حیوانات بر اساس این داده‌ها حسادت را تجربه می‌کنند. اگر اثری وجود داشته باشد، بسیار ضعیف است و ممکن است فقط در شرایط خاصی ظاهر شود. اما این هیچ‌گونه شباهتی به آنچه ما در انسان‌ها به عنوان حس عمیق عدالت مشاهده می‌کنیم، ندارد.”

نتایج و اهمیت آن

این متا-تحلیل در تاریخ ۲۷ نوامبر در نشریه Proceedings of the Royal Society B منتشر شد. ریتوو، نویسنده اصلی مقاله، به مطالعه چگونگی تکامل رفتارهای انسانی، میزان ذاتی بودن این رفتارها در مغز بزرگ ما و آنچه از طریق فرهنگ‌های پیچیده‌مان آموخته‌ایم، می‌پردازد. او همچنین به بررسی حیوانات غیرانسانی می‌پردازد تا بهتر درک کند چه چیزی انسان‌ها را خاص می‌کند. حس عدالت ما در توزیع منابع ممکن است دلیل کلیدی باشد که ما توانسته‌ایم پناهگاه بسازیم، غذا را به اشتراک بگذاریم و جوامع پیچیده‌تری توسعه دهیم.

درک متفاوت از عدالت

بدون شک، انسان‌ها درک‌های متفاوتی از عدالت دارند. اما اصل این مفهوم، آنچه روانشناسان “انزجار از نابرابری” می‌نامند، عدم تمایل به توزیع نابرابر منابع و قضاوت در مورد اینکه چگونه باید چیزها به اشتراک گذاشته شوند، است. مثال‌ها در اطراف ما فراوان است، همانطور که خواهران و برادران یا والدین کودکان کوچک می‌توانند شهادت دهند. وقتی یک کودک چیزی زیباتر از دیگری دریافت می‌کند، اغلب واکنش‌های شدیدی به دنبال دارد.

درک نابرابری در حیوانات: آیا واکنش‌ها ناشی از حسادت هستند؟

مسئله فقط این نیست که جوان‌ترها اسباب‌بازی یا خوراکی نگرفتند؛ بلکه شخص دیگری به جای آن دریافت کرد. این واکنش نشان‌دهنده تنفر از نابرابری است. مدت‌هاست که بحث شده که درک این حس عدالت در حیوانات غیرانسانی چقدر متفاوت است. مطالعه مهم **فرانس د وال**، پرایماتولوژیست، و ویدیوی ویروسی همراه آن که یک میمون کاپچین دوست‌داشتنی را در حال واکنش نشان دادن به نابرابری نشان می‌دهد، این ادعا را مطرح کرد که این حیوانات درک مشابهی از تنفر از نابرابری دارند که به طرز شگفت‌انگیزی شبیه به کودکان انسان است.

همه چیز وقتی خوب بود که هر دو میمون یک برش خیار دریافت کردند. اما وقتی محققان به یکی از آن‌ها یک انگور دادند، میمون خیارخوار به نظر می‌رسید که حسادت کرده و خیار را به سمت محقق پرتاب کرد و به دیواره قفس ضربه زد تا اعتراضش را نشان دهد. د وال و دیگران گفتند که این و آزمایش‌های بعدی از ادعای این که انسان‌ها در حس عدالت خود تنها نیستند، حمایت می‌کند. مطالعات مشابهی بر روی کلاغ‌ها، سگ‌ها و موش‌ها نیز گزارش شده که نشان‌دهنده تنفر از نابرابری هستند.

ریتوف گفت که این ممکن است “تعبیر ساده و شاید انسان‌محور” باشد. اما این به این معنا نیست که تنها تعبیر موجود است. او گفت که بسیاری از این مطالعات با بحران تکرار که مدت‌هاست روانشناسی و دیگر رشته‌ها را تحت تأثیر قرار داده، مواجه شده‌اند. یافته‌ها ممکن است جذاب باشند، اما بر اساس نمونه‌های کوچک و دشوار برای تکرار هستند که به وضوح تأثیرات وسیع‌تری بر علم می‌گذارند.

ریتوف گفت: “ما فکر کردیم که جمع‌آوری هر چه بیشتر داده‌ها در این زمینه و مشاهده الگوهایی که با مجموعه داده‌های بزرگ‌تر به وجود می‌آید، ارزشمند خواهد بود.” الگوی به‌دست‌آمده پس از اجرای دوباره داده‌ها با یک متغیر جدید نشان می‌دهد که حیوانات در حال نمایش حسادت نبودند. آن‌ها در واقع ناامید بودند زیرا انتظار داشتند که بر اساس رفتارهای گذشته، یک انگور دریافت کنند.

مطالعات پیگیری مشابهی از خشم در میمون‌ها الکید کرد، حتی زمانی که انگورها در یک قفس خالی قرار داده شدند – جایی که هیچ میمون دیگری برای حسادت وجود نداشت. ریتوف گفت: “ما فکر می‌کنیم که این رد کردن‌ها نوعی اعتراض اجتماعی است.” او افزود: “اما آنچه حیوانات در حال اعتراض به آن هستند، دریافت کمتر از شخص دیگری نیست. بلکه به نظر می‌رسد که آن‌ها در حال اعتراض به این هستند که انسان‌ها به خوبی که می‌توانستند با آن‌ها رفتار نکردند.”

شاید این واکنش هرگز به تنفر از نابرابری مربوط نبوده است، ریتوف استدلال می‌کند. بلکه این موضوع مربوط به انتظارات برآورده‌نشده است. و این چیزی است که هم انسان‌ها و هم حیوانات غیرانسان می‌توانند به آن ارتباط برقرار کنند.