آنوسوگنوزیا: وقتی مغزتون بیماری رو انکار میکنه! (علائم، علل و درمان)

آنوسوگنوزیا چیه؟

آنوسوگنوزیا یه حالتیه که توش آدم نمیتونه مشکلات یا بیماری‌هایی که داره رو تشخیص بده. متخصصا بهش میگن “انکار نقص” یا “نداشتن بینش”. این حالت جزو خانواده‌ی آگنوزیاهاست؛ یعنی وقتی مغز نمیتونه چیزایی که حواس بهش میگن رو تشخیص بده یا پردازش کنه.

این مشکل میتونه تو بیماری‌های روانی هم اتفاق بیفته. مثلاً یه آدمی که اسکیزوفرنی داره، ممکنه نفهمه که مریضه و باید داروهاشو بخوره. همینطور، ممکنه تو بیماری‌هایی که بدن رو تحت تاثیر قرار میدن، مثل سکته مغزی، هم اتفاق بیفته.

این بیماری سراغ کی میاد؟

آنوسوگنوزیا بیشتر سراغ کسایی میاد که یه بیماری دیگه هم دارن؛ مخصوصاً بعضی از بیماری‌های روانی. این بیماری بیشتر تو این موارد دیده میشه:

• آلزایمر
• زوال عقل (دِمانس)
• اختلال دوقطبی
• اسکیزوفرنی

این بیماری چقدر شایعه؟

آنوسوگنوزیا تو بعضی از بیماری‌های روانی خیلی شایعه. متخصصا میگن بین ۵۰ تا ۹۸ درصد از کسایی که اسکیزوفرنی دارن، حدود ۴۰ درصد از کسایی که اختلال دوقطبی دارن و بیشتر از ۸۰ درصد از کسایی که آلزایمر دارن، به این بیماری مبتلا میشن. همینطور، بین ۱۰ تا ۱۸ درصد از کسایی که بعد از سکته مغزی یه طرف بدنشون فلج میشه هم این مشکل رو پیدا میکنن.

آنوسوگنوزیا چه بلایی سر بدن میاره؟

مغز شما همیشه حواسش هست که تو بدنتون چه خبره و یه “تصویر از خود” از بدنتون داره. اگه یه جایی از بدنتون آسیب ببینه، این تصویر به روز میشه و تا وقتی که بدنتون خوب بشه، همینطور به روز رسانی میشه. اما کسایی که آنوسوگنوزیا دارن، قسمت‌هایی از مغزشون که این تصویر رو به روز میکنن، آسیب دیده.

برای همین، ذهن این آدما نمیتونه تصویرشون از خودشون رو به روز کنه و نمیتونه بفهمه که یه مشکل سلامتی دارن. این چیزیه که این بیماری رو از اون نوع انکاری که تو مدل کوبلر-راس (مراحل پنجگانه سوگ) میگن، جدا میکنه. کسی که تو مرحله انکار باشه، واقعیت رو پس میزنه، چون براش ناخوشاینده. ولی کسی که آنوسوگنوزیا داره، اصلاً نمیتونه مشکل رو تشخیص بده.

چون این آدما نمیتونن بفهمن که یه مشکل پزشکی دارن، معمولاً فکر نمیکنن که باید به فکر درمان باشن. تو موارد خیلی شدید، ممکنه حتی از درمان فرار کنن یا مقاومت نشون بدن.

علائم و دلایل

علائم آنوسوگنوزیا چیه؟

آدمایی که آنوسوگنوزیا دارن، معمولاً با کارایی که میکنن یا چیزایی که میگن، نشون میدن که نمیتونن یه مشکل پزشکی که دارن رو تشخیص بدن. بعضی وقتا، این آدما برای کارایی که میکنن دلیل میارن یا سعی میکنن علائم رو پنهون کنن. ممکنه بعضی از علائم رو تشخیص بدن، ولی بعضی دیگه رو نه.

آنوسوگنوزیا یعنی یه آدم نمیتونه یکی از این کارا رو انجام بده:

• تشخیص بده که یه بیماری یا مشکل پزشکی داره.
• علائم و نشانه‌های بیماریش رو تشخیص بده.
• علائم و نشانه‌هاش رو به بیماریش ربط بده.
• بفهمه و قبول کنه که بیماریش جدیه و نیاز به درمان داره.

تو بعضی موارد، ممکنه یه آدم از حقیقت در مورد بیماریش فرار کنه و این کار رو ممکنه آگاهانه یا ناخودآگاه انجام بده. بعضی‌ها هم ممکنه خاطره‌سازی کنن؛ یعنی ذهنشون جاهای خالی حافظه‌شون رو با خاطرات دروغی پر کنه.

آنوسوگنوزیا میتونه به صورت‌های خاصی با علائم خاصی هم اتفاق بیفته. چندتا مثال:

مشکلات حسی و حرکتی یک طرفه

اسم آنوسوگنوزیا رو یه متخصص مغز و اعصاب فرانسوی به اسم جوزف بابینسکی تو سال ۱۹۱۴ گذاشت. اون این اسم رو برای توصیف کسی به کار برد که نمیتونست از سمت چپ بدنش استفاده کنه یا اون رو حس کنه. اون آدم از این مشکل خبر نداشت، با اینکه نمیتونست از سمت چپ بدنش استفاده کنه.

آنوسوگنوزیایی که این اثر یک طرفه رو داره، بیشتر سمت چپ بدن رو تحت تاثیر قرار میده، ولی ممکنه سمت راست رو هم درگیر کنه. دو تا علامت اصلی که با این نوع آنوسوگنوزیا اتفاق میفتن، اینا هستن:

• همی‌پلژی: یعنی فلج شدن یه طرف بدن. کسی که آنوسوگنوزیا داره و نمیتونه یه طرف بدنش رو تکون بده، باز هم فکر میکنه که میتونه.
• از دست دادن حس یک طرفه: یعنی از دست دادن حواس، مثل بینایی، شنوایی و لامسه، تو یه طرف بدن.

سندروم آنتون (آنوسوگنوزیا بینایی)

سندروم آنتون یه نوع خیلی نادره از آنوسوگنوزیاست که بینایی رو به یکی از این دو صورت تحت تاثیر قرار میده:

• انکار نابینایی: یعنی وقتی یه آدم نابینا نمیتونه تشخیص بده که نابیناست. این معمولاً هر دو چشم رو تحت تاثیر قرار میده، ولی استثناهایی هم وجود داره. یه مثالش “دید تونلی” هست؛ یعنی وقتی یه آدم فقط میتونه وسط میدون دیدش رو ببینه.
• انکار دید: یعنی وقتی یه آدم میگه و فکر میکنه که نابیناست، ولی نشونه‌هایی نشون میده که هنوز میتونه ببینه. این نوع خیلی نادرتر از انکار نابیناییه.

چه چیزی باعث آنوسوگنوزیا میشه؟

آنوسوگنوزیا میتونه به دلایل مختلفی اتفاق بیفته که همه‌شون تو یکی از این دو دسته جا میگیرن:

• آسیب مغزی
• بیماری‌های پیشرونده

آسیب مغزی

مغز شما هم مثل هر قسمت دیگه‌ای از بدنتون ممکنه آسیب ببینه. آسیب به مغز باعث ایجاد یه سری جراحت میشه که بهشون میگن ضایعه. ضایعه‌هایی که باعث آنوسوگنوزیا میشن، ممکنه به دلایل زیر اتفاق بیفتن:

• آنوریسم
• تومورهای مغزی (تومورهای سرطانی و غیر سرطانی)
• آسیب‌های مغزی مثل ضربه مغزی یا آسیب تروماتیک مغزی
• هیپوکسی مغزی (آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن)
• عفونت‌ها (مثل عفونت‌هایی که باعث آنسفالیت میشن)
• تشنج و صرع
• آپنه خواب
• سکته مغزی
• سموم، مثل مسمومیت با مونوکسید کربن

بیماری‌های پیشرونده

خیلی از بیماری‌های مغزی باعث مختل شدن شبکه‌ی ارتباطات تو مغز میشن. این جور اختلال‌ها میتونه روی توانایی شما برای به روز رسانی تصویرتون از خودتون تاثیر بذاره و منجر به آنوسوگنوزیا بشه. بیماری‌هایی که باعث این جور اختلال‌ها میشن، اینا هستن:

• آلزایمر
• اختلال دوقطبی
• زوال عقل (دِمانس)
• بیماری هانتینگتون
• اسکیزوفرنی

آیا این بیماری واگیر داره؟

آنوسوگنوزیا واگیردار نیست.

تشخیص و آزمایش‌ها

آنوسوگنوزیا چطوری تشخیص داده میشه؟

آنوسوگنوزیا یه جورایی نامرئیه، مگه اینکه دکتر از قبل بدونه که شما یه مشکل سلامتی دارین و ببینه که شما علائم این مشکل رو تشخیص نمیدین. تو خیلی از موارد، این یعنی دکتر اول باید یه بیماری رو تشخیص بده که داره تاثیر زیادی روی زندگی شما میذاره. بعد باید ببینه که شما نمیتونین این مشکل رو تشخیص بدین و به آنوسوگنوزیا شک کنه.

همینطور، خیلی وقتا کسایی که آنوسوگنوزیا دارن، برای علائم بیماریشون دلیل میارن یا سعی میکنن اون‌ها رو پنهون کنن. این اتفاق میفته، چون ذهنشون سعی میکنه جاهایی رو که نمیتونه توضیح بده یا بفهمه، پر کنه. برای همین، تشخیص این بیماری معمولاً نیاز به اینا داره:

• معاینه فیزیکی و عصبی
• سوال پرسیدن در مورد سابقه‌ی پزشکی و شرایط زندگی
• آزمایش‌های تشخیصی و تصویربرداری

چه آزمایش‌هایی برای تشخیص این بیماری انجام میشه؟

آزمایش‌های تشخیصی و تصویربرداری که ممکنه برای آنوسوگنوزیا انجام بشن، شامل اینا هستن:

• سی‌تی اسکن
• الکتروانسفالوگرام (نوار مغزی)
• ام‌آرآی

مدیریت و درمان

آنوسوگنوزیا چطوری درمان میشه؟

درمان آنوسوگنوزیا سخته و درمان قطعی نداره. اگه این بیماری به خاطر آسیب به مغز اتفاق افتاده باشه، درمان خود آسیب مغزی ممکنه به مرور زمان به بهتر شدن این بیماری کمک کنه. با این حال، ممکنه بعضی از آدما اثرات دائمی این بیماری رو داشته باشن.

آنوسوگنوزیا وقتی به خاطر بیماری‌های پیشرونده اتفاق میفته هم درمان نداره. ولی بعضی از روش‌های درمانی و برنامه‌های توانبخشی ممکنه به کسایی که این بیماری رو دارن، کمک کنه.

چه داروها یا درمان‌هایی استفاده میشه؟

هیچ دارو یا درمانی وجود نداره که مستقیماً به آنوسوگنوزیا کمک کنه. روش‌های درمانی و برنامه‌های توانبخشی میتونن به کسایی که آنوسوگنوزیا دارن، کمک کنن عادت‌هایی رو ایجاد کنن که این مشکل رو جبران کنه، ولی اینا خود بیماری رو درمان نمیکنن.

عوارض احتمالی این بیماری چیه؟

عوارض احتمالی آنوسوگنوزیا کاملاً بستگی به این داره که اون آدم چه بیماری دیگه‌ای داره که نمیتونه تشخیصش بده. چون کسایی که آنوسوگنوزیا دارن، نمیتونن بفهمن که یه مشکل دارن، برای همین کمتر احتمال داره که درمان رو قبول کنن و انجام بدن.

چون عوارض این بیماری خیلی متفاوته، بهترین کار اینه که با دکترتون صحبت کنین تا عوارض احتمالی رو براتون توضیح بده و اطلاعات رو با توجه به شرایط خاص شما ارائه کنه.

چطوری از خودتون مراقبت کنین و علائم رو کنترل کنین؟

آنوسوگنوزیا بیماری‌ای نیست که خودتون بخواین تشخیص بدین یا درمان کنین. چون این بیماری معمولاً همراه با بیماری‌های خیلی جدی‌تری اتفاق میفته که نیاز به مراقبت از طرف یه دکتر متخصص و با تجربه دارن.

پیشگیری

چطوری خطر ابتلا به آنوسوگنوزیا رو کم کنین یا ازش جلوگیری کنین؟

آنوسوگنوزیا یه بیماریه که غیرقابل پیش‌بینی اتفاق میفته، برای همین نمیشه ازش جلوگیری کرد. همینطور، باید همراه با یه بیماری یا مشکل دیگه مثل سکته مغزی یا اسکیزوفرنی اتفاق بیفته. با اینکه میشه از بعضی از این بیماری‌ها جلوگیری کرد، داشتن اون‌ها به این معنی نیست که حتماً به آنوسوگنوزیا مبتلا میشین.

ولی باز هم بهتره که از مغزتون مراقبت کنین و ازش محافظت کنین. بهترین کارایی که میتونین انجام بدین، اینا هستن:

• یه رژیم غذایی متعادل داشته باشین و وزنتون رو تو یه محدوده‌ی سالم نگه دارین. خیلی از بیماری‌هایی که به سلامت قلب و عروق مربوط میشن، مخصوصاً سکته مغزی، میتونن باعث آسیب مغزی بشن. جلوگیری از سکته مغزی و بیماری‌های مشابه، یه راه خیلی خوب برای کم کردن خطر ابتلا به بیماری‌هایی هست که میتونن منجر به آنوسوگنوزیا بشن.
• عفونت‌ها رو نادیده نگیرین. عفونت‌های چشم و گوش که به مغز میرسن، ممکنه خیلی راحت جدی و کشنده بشن. همینطور، میتونن باعث آسیب مغزی بشن که منجر به بیماری‌هایی میشه که آنوسوگنوزیا رو درگیر میکنن.
• از وسایل ایمنی استفاده کنین. آسیب مغزی ناشی از آسیب‌های سر میتونه مشکلاتی ایجاد کنه که آنوسوگنوزیا رو هم درگیر میکنن. یعنی وسایل ایمنی، مخصوصاً کلاه ایمنی، هم تو محل کار و هم تو اوقات فراغت خیلی مهم هستن.
• بیماری‌هاتون رو کنترل کنین. خیلی مهمه که بیماری‌هایی رو که ممکنه منجر به آنوسوگنوزیا بشن یا اون رو درگیر کنن، کنترل کنین؛ مخصوصاً بیماری‌های روانی مثل اسکیزوفرنی. کنترل این بیماری‌ها میتونه به شما کمک کنه از عوارض جدی یا شرایطی که یه بیماری کنترل نشده خیلی بدتر میشه، جلوگیری کنین.

چشم انداز / پیش آگهی

اگه آنوسوگنوزیا داشته باشین، چه انتظاری باید داشته باشین؟

مشکل این بیماری اینه که نمیذاره شما بیماری‌های دیگه رو تشخیص بدین. چون نمیتونین اون‌ها رو تشخیص بدین، خیلی سخت‌تره که از خودتون در برابر اثراتشون محافظت کنین. یه مثالش اینه که کسایی که یه طرف بدنشون فلج شده، بیشتر در معرض آسیب‌دیدگی ناشی از زمین خوردن هستن، چون هنوز فکر میکنن که میتونن از جاشون بلند شن.

این بیماری چقدر طول میکشه؟

اگه این بیماری به خاطر یه ضایعه ناشی از آسیب به مغز اتفاق افتاده باشه، احتمال اینکه خود به خود خوب بشه، بیشتره. با اینکه ممکنه تو بعضی از موارد از بین بره، ممکنه دائمی هم باشه. آنوسوگنوزیا وقتی همراه با بیماری‌های روانی یا بیماری‌های پیشرونده مغزی اتفاق میفته، دائمیه.

چشم انداز این بیماری چطوریه؟

آنوسوگنوزیا به خودی خود کشنده یا خطرناک نیست، ولی خطر عوارض ناشی از مشکلات دیگه رو افزایش میده. کسایی که این بیماری رو دارن، بیشتر احتمال داره که در برابر درمان مقاومت کنن یا از اون اجتناب کنن.

زندگی با آنوسوگنوزیا

چطوری از خودتون مراقبت کنین؟

اگه آنوسوگنوزیا دارین، خیلی مهمه که از دستورالعمل‌ها و توصیه‌های دکترتون پیروی کنین. اعتماد کردن به تخصص اون‌ها خیلی مهمه، چون شما نمیتونین مشکلات سلامتی خودتون رو ببینین. این شامل ویزیت دکتر به طور منظم، مصرف داروها طبق دستور و توجه به هر گونه تغییری تو علائمتون میشه؛ مخصوصاً علائمی که نمیتونین دلیلی براشون پیدا کنین.

کی باید به دکتر مراجعه کنین؟

دکترتون یه برنامه‌ی ملاقات برای پیگیری وضعیت و مراقبت مداوم بهتون پیشنهاد میکنه. خیلی مهمه که طبق این برنامه به دکتر مراجعه کنین. اینجوری اونا میتونن بهتون کمک کنن تا وضعیتتون رو زیر نظر داشته باشین و در صورت نیاز تغییراتی رو پیشنهاد بدن.

کی باید به اورژانس برین؟

دکترتون میتونه علائم یا تغییراتی رو که نشون میده نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارین، بهتون بگه. اونا بهترین منبع اطلاعات در مورد ویژگی‌های خاص بیماری و شرایط شما هستن.

آنوسوگنوزیا یه بیماریه که میتونه گیج کننده و ترسناک باشه. برای بقیه، ممکنه به نظر برسه که یه لجبازی ساده یا انکار واقعیت هست، در صورتی که این بیماری روی توانایی یه آدم برای درک اتفاقاتی که داره تو بدنش میفته، تاثیر میذاره. برای کسایی که این بیماری رو دارن، خیلی مهمه که یه رابطه‌ی صمیمانه و قابل اعتماد با دکترشون ایجاد کنن و به دانش اون‌ها اعتماد کنن. اگه شما یا یکی از عزیزانتون آنوسوگنوزیا دارین، خیلی مهمه که تا جایی که میتونین صبور و فهمیده باشین. یه سیستم حمایتی قوی و کمک عزیزان میتونه تو این بیماری خیلی تاثیرگذار باشه و امیدواریم که تاثیرات اون رو روی هر بیماری مرتبط و سلامت همه‌ی کسایی که درگیر هستن، به حداقل برسونه.