بحران آپلاستیک: علائم، علل و راه های درمان یهویی کم خونی!

بحران آپلاستیک چیه؟

ببینین، یه وقتی هست که مغز استخونِ آدم یهو از کار می‌افته و دیگه گلبول قرمز تولید نمی‌کنه. به این حالت می‌گن بحران آپلاستیک. این اتفاق خیلی خطرناکه، چون باعث کم‌خونی شدید می‌شه. معمولاً کسایی که کم‌خونی داسی‌شکل دارن، یا بیماری‌های خونیِ مشابه، دچار این بحران می‌شن. یه ویروسِ شایع هم هست به اسم پاروویروس B19 که معمولاً باعث این بحران می‌شه. بیشتر هم بچه‌ها رو درگیر می‌کنه تا بزرگترا. دکترا این بحران رو با تزریق خون و ایمونوگلوبولین (IVIG) درمان می‌کنن.

این بیماری خیلی شایعه؟

نه، راستش رو بخواین نه. پاروویروس B19 که خیلی شایعه، ولی بحران آپلاستیک فقط برای کسایی اتفاق می‌افته که بیماری خونیِ خاصی دارن و به این ویروس هم مبتلا شدن. بیشتر نوزادها، بچه‌ها و اونایی که کم‌خونی داسی‌شکل دارن، این مشکلو پیدا می‌کنن. اما کسایی هم که بیماری‌هایی دارن که باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون می‌شه و کم‌خونی همولیتیک دارن، اگه پاروویروس B19 بگیرن، احتمال بحران آپلاستیک توشون بیشتره. این بیماری‌ها شامل اینا می‌شن:

• اسفروستیوز ارثی
• بیماری هموگلوبین C
• تالاسمی
• سندروم کمبود G6PD
• پیروات کیناز
• کم‌خونی همولیتیک خودایمنی
• هموگلوبینوری حمله‌ای شبانه
• الیپتوسیتوز ارثی

علائم و دلایل بحران آپلاستیک

علائمش چیه؟

بزرگترا، بچه‌ها و نوزادهایی که دچار بحران آپلاستیک می‌شن، معمولاً علائم کم‌خونی شدید رو نشون می‌دن. بچه‌ها و نوزادها ممکنه بیشتر از همیشه بی‌قرار و کلافه باشن. اینم یه لیست از علائمش:

• خستگی (خستگیِ خیلی شدید)
• تب (دمای بدن بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد)
• سرگیجه
• تنگی نفس
• ضربان قلب نامنظم یا خیلی تند
• رنگ‌پریدگی (لب‌ها، لثه‌ها یا ناخن‌ها رنگشون از همیشه روشن‌تر می‌شه)

علتش چیه؟

«آپلاستیک» یعنی یه چیزی تو بدن از کار افتاده. تو بحران آپلاستیک، مغز استخون دیگه نمی‌تونه گلبول قرمز سالم تولید کنه، چون پاروویروس B19 به گلبول‌های قرمز نابالغ حمله می‌کنه و بهشون آسیب می‌زنه. بدن برای تولید گلبول قرمز، یه سری از گلبول‌های سفید و پلاسما به مغز استخون نیاز داره. وقتی گلبول قرمز به اندازه کافی تولید نشه، آدم دچار کم‌خونی شدید می‌شه.

چه عوارضی ممکنه داشته باشه؟

بحران آپلاستیک ممکنه باعث این عوارض برای کسایی که کم‌خونی داسی‌شکل دارن بشه:

• بحران انسداد عروقی طولانی‌مدت (VOC): یه درد خیلی شدیده که یهو شروع می‌شه و کسایی که کم‌خونی داسی‌شکل دارن تجربه‌اش می‌کنن.
• میوکاردیت: یعنی التهاب عضله قلب.
• توقیف طحال: گلبول‌های قرمز غیرطبیعی تو طحال گیر می‌کنن و باعث بزرگ شدن طحال می‌شن.
• گلومرولونفریت: یه بیماریِ کلیوی که ممکنه باعث از کار افتادن کلیه‌ها بشه.

تشخیص و آزمایش‌ها

دکترا چطوری بحران آپلاستیک رو تشخیص می‌دن؟

دکترا اول از همه درباره علائم سوال می‌کنن و یه معاینه بدنی انجام می‌دن. ممکنه این آزمایش‌ها رو هم انجام بدن:

• شمارش کامل خون (CBC)
• شمارش رتیکولوسیت
• آزمایش پاروویروس B19

مدیریت و درمان

دکترا چطوری بحران آپلاستیک رو درمان می‌کنن؟

این بیماری رو با تزریق خون و ایمونوگلوبولین که از طریق سرم وارد بدن می‌شه، درمان می‌کنن. بیشتر آدما بعد از ۱۰ تا ۱۴ روز از شروع درمان، خوب می‌شن. وقتی یه بار پاروویروس B19 بگیرین، دیگه تا آخر عمر ایمن می‌شین و احتمال اینکه دوباره دچار بحران آپلاستیک بشین، خیلی کم می‌شه.

پیشگیری

میشه از بحران آپلاستیک جلوگیری کرد؟

راستش رو بخواین، گفتنش سخته. بحران آپلاستیک وقتی اتفاق می‌افته که کسایی که بیماری خونی دارن، به پاروویروس B19 مبتلا بشن. این ویروس خیلی شایعه و واکسنی هم برای پیشگیری ازش وجود نداره. اگه شما یا بچه‌تون کم‌خونی داسی‌شکل دارین یا یه بیماری خونیِ مشابه دارین، از دکترتون بپرسین که چه کارایی می‌تونین انجام بدین تا احتمال ابتلا به پاروویروس B19 رو کم کنین.

چشم‌انداز / پیش‌آگهی

چشم‌انداز بحران آپلاستیک چطوره؟

چشم‌انداز یعنی با توجه به شرایطی که دارین، چه نتیجه‌ای رو می‌تونین انتظار داشته باشین. کسایی که دچار بحران آپلاستیک می‌شن، معمولاً بعد از ۱۰ تا ۱۴ روز از شروع درمان، خوب می‌شن. اما بعضی‌ها ممکنه چند بار این بحران رو تجربه کنن، یا بحران‌هاشون پشت سر هم تکرار بشه.

زندگی با بحران آپلاستیک

چطوری از خودتون مراقبت کنین؟

بحران آپلاستیک یکی از عوارض احتمالی کم‌خونی داسی‌شکل و بیماری‌های خونیِ مشابهه. شاید نتونین از ابتلا به پاروویروس B19 جلوگیری کنین، اما می‌تونین یه کارایی انجام بدین تا به طور کلی سلامتی‌تون رو حفظ کنین:

• معاینات منظم انجام بدین. معاینات منظم می‌تونه از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنه.
• احتمال ابتلا به عفونت‌ها رو کم کنین. با دکترتون درباره راه‌های محافظت از خودتون در برابر عفونت‌های شایع مثل آنفولانزا یا سرماخوردگی صحبت کنین.
• یه رژیم غذایی سالم داشته باشین. یه رژیم غذایی متعادل داشته باشین و روزی ۸ تا ۱۰ لیوان آب بخورین.
• ورزش کنین. فعالیت بدنی منظم می‌تونه حال و حوصله‌تون رو بهتر کنه و به سلامتی‌تون کمک کنه. اما زیاده‌روی نکنین، هر وقت نیاز داشتین استراحت کنین و آب کافی بخورین.

کی باید به دکتر مراجعه کنین؟

بحران آپلاستیک یه وضعیت اورژانسیه. اگه کم‌خونی داسی‌شکل یا یه بیماری خونیِ مشابه دارین، اگه یهو احساس ضعف کردین یا خیلی خسته بودین، فوراً با دکترتون تماس بگیرین.

چه سوالاتی باید از دکترتون بپرسین؟

اگه شما یا بچه‌تون دچار بحران آپلاستیک شدین، ممکنه بخواین این سوالات رو بپرسین:

• کی من/بچه‌ام حالش بهتر می‌شه؟
• چه احتمالی وجود داره که من/بچه‌ام دوباره دچار بحران آپلاستیک بشیم؟

سوالات متداول

آیا بحران آپلاستیک همون کم‌خونی آپلاستیکه؟

هر دو بیماری باعث کم شدن تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌شن. اما بحران آپلاستیک یه افت ناگهانی تو تعداد گلبول‌های قرمزه، در حالی که کم‌خونی آپلاستیک به مرور زمان ایجاد می‌شه و ممکنه همه سلول‌های خونی رو تحت تاثیر قرار بده.

بحران آپلاستیک یکی از عوارض جدیه که ممکنه برای کسایی که کم‌خونی داسی‌شکل و بیماری‌های خونیِ مشابه دارن، اتفاق بیفته. تو بحران آپلاستیک، مغز استخون شما یا بچه‌تون یهو از تولید گلبول قرمز دست می‌کشه و ممکنه دچار کم‌خونی شدید بشین که خطرناک باشه. این بحران ممکنه ترسناک باشه، چون علائمش یهویی و شدیدن. خوشبختانه، دکترا می‌تونن بحران آپلاستیک رو با تزریق خون و دارو درمان کنن. اگه شما یا بچه‌تون بیماری خونی دارین که احتمال بحران آپلاستیک رو بیشتر می‌کنه، از دکترتون بپرسین که چه علائمی نشونه خطر هستن. شاید نتونین از بحران آپلاستیک جلوگیری کنین، اما حداقل می‌دونین اگه اتفاق افتاد باید چیکار کنین.