اختلالات خواب: دیس‌اومنی‌ها
دیس‌اومنی‌ها دسته‌ای از اختلالات خواب به شمار می‌روند که بر زمان‌بندی، کیفیت، یا مقدار خواب تأثیر می‌گذارند.
انواع اختلالات خواب
اختلالات خواب که تحت عنوان “اختلالات خواب و بیداری” هم شناخته می‌شوند، بیش از ۸۰ نوع مختلف با علائم گوناگون را شامل می‌شوند. دیس‌اومنی‌ها یکی از این گروه‌های اختلالات خواب هستند. برای فهمیدن اینکه کدام شرایط زیرمجموعه‌ی دیس‌اومنی‌ها قرار می‌گیرند، بهتر است با نحوه‌ی دسته‌بندی کلی اختلالات خواب آشنا شویم.
اختلالات خواب به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- اختلالات خواب اولیه: این اختلالات مستقیماً از یک بیماری دیگر ناشی نمی‌شوند.
- اختلالات خواب ثانویه: این اختلالات ریشه در بیماری‌های دیگری مثل افسردگی، سکته‌ی مغزی، آرتروز، آسم یا اختلالات تیروئیدی دارند.
اختلالات خواب اولیه خود به دو دسته‌ی دیگر تقسیم می‌شوند:
- پارس‌اومنی‌ها: پارس‌اومنی‌ها با فعالیت‌های غیرمعمول در هنگام خواب، مانند خواب‌گردی یا وحشت‌های شبانه، مشخص می‌شوند.
- دیس‌اومنی‌ها: این اختلالات با مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن مشخص می‌شوند. علائم رایج شامل احساس خستگی و خواب‌آلودگی شدید در طول روز است.
سندرم تاخیر فاز خواب
انواع دیس‌اومنی‌ها
دیس‌اومنی‌ها را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:
- اختلالات خواب ذاتی: این دیس‌اومنی‌ها ناشی از مشکلاتی درونی هستند که بر توانایی شما در خواب تأثیر می‌گذارند.
- اختلالات خواب بیرونی: این نوع، بر اثر عوامل خارجی مانند محیط زندگی یا عادات سلامتی، بر خواب تأثیر می‌گذارند.
- اختلالات خواب ریتم شبانه‌روزی: این دیس‌اومنی‌ها حاصلِ زمان‌بندی‌های نامنظم هستند که با ساعت بیولوژیکی بدن، یا ریتم شبانه‌روزی تداخل دارند.
اختلالات خواب ذاتی
دیس‌اومنی‌های ذاتی شامل موارد زیر هستند:
- بی‌خوابی: بی‌خوابی می‌تواند باعث شود که به سختی به خواب بروید یا در خواب بمانید، به طوری که در شب بیدار بمانید، خیلی زود از خواب بیدار شوید یا هنگام برخاستن احساس خستگی کنید. این اختلال معمولاً از استرس یا مشکلات عاطفی سرچشمه می‌گیرد.
- نارکولپسی: نارکولپسی یک اختلال عصبی است که می‌تواند توانایی مغز در تنظیم چرخه‌های خواب و بیداری را مختل کند. ممکن است علی‌رغم بیدار شدن، احساس آرامش نکنید و در طول روز بسیار خواب‌آلوده باشید، که می‌تواند باعث شود در حین صحبت کردن، غذا خوردن یا رانندگی، خوابتان ببرد. بعضی از افراد مبتلا به نارکولپسی هم شب‌ها مکرراً بیدار می‌شوند.
- هیپرسمی: هیپرسمی با خواب‌آلودگی مفرط در طول روز مشخص می‌شود، به طوری که با وجود داشتن خواب کافی در شب، همچنان در طول روز هوشیار و بیدار نمی‌مانید.
- آپنه خواب انسدادی (OSA): آپنه خواب انسدادی وضعیتی است که در آن تنفس شما در حین خواب، به دلیل انسداد یا تنگ شدن مجاری تنفسی در گلو، به طور موقت متوقف می‌شود. این اختلال معمولاً با خُرخُر شدید شناخته می‌شود، اگرچه هر کسی که خُرخُر می‌کند لزوماً آپنه ی خواب ندارد.
- سندرم پای بی‌قرار (RLS): این سندرم، که با نام بیماری ویلیس-اکبوم هم شناخته می‌شود، با احساسات ناخوشایندی در پاها مشخص می‌شود که با یک تمایل شدید برای تکان دادن آن‌ها همراه است. علائم معمولاً در اواخر بعدازظهر یا شب شروع می‌شوند و در شب به اوج می‌رسند، که خوابیدن یا دوباره خوابیدن را دشوار می‌کند.
- اختلال حرکات دوره‌ای اندام (PLMD): این اختلال با حرکات مکرر و غیرارادی اندام‌ها در حین خواب مشخص می‌شود که خواب آرام را با مشکل مواجه می‌کند. ممکن است بازوها و پاهای شما در حین خواب هر چند دقیقه یک بار تکان بخورند یا بلرزند.
اختلالات خواب بیرونی
دیس‌اومنی‌های بیرونی شامل موارد زیر هستند:
- بهداشت خواب نامناسب: منظور از بهداشت خواب، رعایت عادت‌های سالم خواب است؛ مثل رفتن به رختخواب در یک ساعت مشخص هر روز، پرهیز از صفحه‌های الکترونیکی قبل از خواب و تاریک، ساکت و خنک نگه داشتن اتاق. تحقیقات نشان می‌دهد که بهداشت خواب ضعیف می‌تواند بر کیفیت خواب تأثیر بگذارد.
- سندرمِ خوردن شبانه (NES): سندرمِ خوردن شبانه می‌تواند با بی‌خوابی همراه باشد. این سندرم می‌تواند باعث شود که چندین بار در شب برای غذا خوردن بیدار شوید، به طوری که احساس کنید تا چیزی نخورید، نمی‌توانید دوباره بخوابید. این اختلال با افزایش خطر چاقی، دیابت و فشار خون بالا مرتبط است.
اختلالات خواب ریتم شبانه‌روزی
دیس‌اومنی‌های ریتم شبانه‌روزی شامل موارد زیر هستند:
- اختلال خواب شیفتی (SWSD): اختلال خوابِ شیفتی معمولاً افرادی را درگیر می‌کند که ساعات کاری نامنظمی دارند، مانند شیفت‌های شبانه یا چرخشی. ساعت درونی بدن شما در تنظیم با زمان‌بندی‌های نامنظم دچار مشکل می‌شود، که خوابیدن، در خواب ماندن یا خوابیدن در زمان دلخواه را دشوار می‌کند.
- اختلال جت‌لگ: سفر به بیش از دو منطقه زمانی می‌تواند ریتم شبانه‌روزی شما را مختل کند، که باعث می‌شود احساس بی‌نظمی داشته باشید، سردرد بگیرید و در انطباق با ریتم‌های شبانه‌روزی منطقه‌ی جدیدی که در آن هستید، مشکل داشته باشید. علائم ممکن است چندین روز یا هفته‌ها ادامه داشته باشد تا زمانی که بتوانید برنامه خواب خود را تنظیم کنید.
- سندرم تاخیر فاز خواب (DSWPD): این اختلال معمولاً نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود که آن‌ها چند ساعت دیرتر از معمول بخوابند، که بیدار شدن به موقع در صبح را برایشان دشوار می‌کند. نوجوانان مبتلا به این اختلال معمولاً خود را به‌عنوان “شب‌زنده‌دار” توصیف می‌کنند و در ساعات انتهایی شب یا شب‌ها از روز هوشیارترند.
- سندرم پیشرفته فاز خواب (ASPS): این اختلال می‌تواند باعث شود که شما زودتر از اکثر مردم به خواب بروید و بیدار شوید. ممکن است شب‌زنده‌داری برای شما سخت باشد و بعد از بیدار شدن زودهنگام در صبح، دوباره به خواب رفتن برایتان دشوار باشد.
- اختلال خواب و بیداری غیر ۲۴ ساعته (N24SWD): افراد مبتلا به این اختلال در یک ساعت مشخص از طول روز می‌خوابند، اما ساعت درونی آن‌ها کوتاه‌تر یا بلندتر از ۲۴ ساعت است، بنابراین ریتم شبانه‌روزی آن‌ها، روزانه یک یا دو ساعت اختلاف دارد. از آن‌جایی‌که دریافت نور نقش اساسی‌ای در تنظیم ریتم‌های شبانه‌روزی دارد، اکثر افراد مبتلا به اختلال خواب و بیداری غیر ۲۴ ساعته، نابینا به‌دنیا می‌آیند.
علائم دیس‌اومنی‌ها
اگر شما به دیس‌اومنی مبتلا باشید، علائمی که تجربه می‌کنید بستگی به نوع اختلال خواب شما دارد. این‌ها برخی از رایج‌ترین علائم دیس‌اومنی هستند:
- مشکل در خوابیدن به موقع
- به‌طور منظم بیش از 30 دقیقه طول می‌کشد تا در شب به خواب بروید
- مشکل در بیدار شدن در صبح
- بیدار شدن مکرر در شب و مشکل در به خواب رفتن دوباره
- بیدار شدن خیلی زود در صبح و ناتوانی در بازگشت به خواب
- بیدار شدن با احساس خستگی، گویی که اصلاً نخوابیده‌اید
- احساس خواب‌آلودگی شدید در طول روز
- خوابیدن مکرر در طول روز
- خوابیدن در زمان‌های نامناسب در طول روز، گاهی در حین غذا خوردن، صحبت کردن یا رانندگی
- خُرخُر بلند در حین خواب یا تولید آواهای دیگری مانند خس‌خس، نفس‌نفس زدن یا خفه شدن
- توقف تنفس برای مدت‌های کوتاه در حین خواب
- تجربه حس‌های ناخوشایندی مثل سوزن‌سوزن شدن، خزش یا حرکت در اندام‌ها در عصر یا شب هنگام خواب
- تکان خوردن یا لرزیدن بازوها یا پاها هنگام خواب
- بیدار شدن برای غذا خوردن در شب، گاهی چندین بار در شب
- داشتن یک چرخه‌ی خواب نامنظم که با اکثر افراد همخوانی ندارد
- احساس استرس و افسردگی
- احساس تحریک‌پذیری، اضطراب یا بی‌صبری
- تجربه سردرد، مه مغزی، مشکلات حافظه و مشکل در تمرکز در طول روز
- تجربه مشکلات در روابط، کار یا مدرسه و تعهدات اجتماعی
تشخیص دیس‌اومنی‌ها
پزشکان، از جمله متخصصان خواب، می‌توانند دیس‌اومنی‌ها را با روش‌های زیر تشخیص دهند:
- مصاحبه با شما و پرسش در مورد علائمتان
- بررسی سابقه‌ی پزشکی شخصی و خانوادگی شما
- انجام یک معاینه فیزیکی
- انجام مطالعه‌ی خواب (پلی‌سومنوگرافی) برای نظارت بر عملکردهای حیاتی مختلف در حین خواب شما
درمان دیس‌اومنی‌ها
روش درمانی که پزشک شما توصیه می‌کند، بسته به نوع دیس‌اومنی شما متفاوت است. گزینه‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درمان شناختی رفتاری برای کاهش اضطراب شما در مورد خواب
- تمرینات آرام‌سازی برای کمک به مدیریت سطح استرس شما
- نوردرمانی روشن، بخصوص در صبح‌ها، برای کمک به تنظیم ساعت داخلی بدن شما
- استفاده از دستگاه CPAP (فشار مثبت مداوم در مجاری هوایی) در صورت ابتلا به آپنه خواب
- دارو، مانند قرص‌های خواب، که معمولاً برای استفاده‌ی کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند
- مکمل‌ها، مانند ملاتونین، که به برخی افراد کمک می‌کند، اما مصرف آن نیز فقط برای مدت کوتاه توصیه می‌شود
- عادات خوب بهداشت خواب
- رژیم غذایی متعادل و مغذی و یک سبک زندگی فعال
حرف آخر
دیس‌اومنی‌ها دسته‌ای از اختلالات خواب هستند. اگر شما یک یا چند مورد از این شرایط را دارید، ممکن است احساس خستگی، تحریک‌پذیری و ناتوانی در عملکرد در طول روز را تجربه کنید. به مرور زمان، ممکن است متوجه شوید که کار، مدرسه، روابط و زندگی اجتماعی شما به دلیل کمبود خواب مزمن آسیب می‌بیند.
اگر خواب کافی ندارید، ممکن است مراجعه به یک ارائه‌دهنده‌ی خدمات بهداشتی مفید باشد که می‌تواند وضعیت شما را تشخیص دهد و گزینه‌های درمانی را توصیه کند. پزشک عمومی شما می‌تواند در صورت نیاز شما را به یک متخصص خواب ارجاع دهد.
بیشتر بخوانید
مدیتیشن یک روز پربرکت برای جذب عشق وامنیت و سلامتی
خود هیپنوتیزم درمان زود انزالی در مردان توسط هیپنوتراپیست رضا خدامهری
تقویت سیستم ایمنی بدن با خود هیپنوتیزم
شمس و طغری
خود هیپنوتیزم ماندن در رژیم لاغری و درمان قطعی چاقی کاملا علمی و ایمن
خود هیپنوتیزم تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس