انعطاف‌پذیری روانشناختی: تعریفی از توانایی هدایت در زمان حال
تعریف یکی از جنبه‌های انعطاف‌پذیری روانشناختی به توانایی ارتباط با زمان حال و عمل به اهداف بلندمدت به جای تمایلات کوتاه‌مدت برمی‌گردد. انعطاف‌پذیری روانشناختی به مردم این امکان را می‌دهد که با تغییرات محیطی سازگار شوند و در رفتارهای جدید، خلاقانه و سالمی که با اهداف و ارزش‌های فرد همسو است، واکنش نشان دهند. این توانایی همچنین نقش حیاتی در سلامت و بهزیستی ایفا می‌کند.
راشل گلدمن، دکترای روان‌شناسی و استاد بالینی در دانشکده پزشکی NYU، توضیح می‌دهد: “آنچه که انعطاف‌پذیری روانشناختی به آن می‌انجامد، ماندن در لحظه حال و باز بودن به تجربه هر تفکر یا احساسی است که ممکن است به وجود آید و سپس اقداماتی انجام دادن که با ارزش‌های ما هم‌راستا باشد.”
ویژگی‌های انعطاف‌پذیری
برخی از عناصر اصلی انعطاف‌پذیری عبارتند از:
- حضور در حال: برای انعطاف‌پذیری، افراد باید از آنچه در دنیای اطرافشان در زمان حال اتفاق می‌افتد، آگاه باشند. به جای فکر کردن به گذشته یا نگرانی در مورد آینده، افراد انعطاف‌پذیر قادرند خود را در اینجا و اکنون متمرکز کنند. گلدمن می‌گوید: “اگر ما در گذشته بمانیم یا روی آینده تمرکز کنیم، بر چیزهایی تمرکز کرده‌ایم که خارج از کنترل ماست و همچنین اگر واکنش نشان دهیم، ممکن است بر اساس ارزش‌ها، اعتقادات و اهداف‌مان عمل نکنیم.”
- باز بودن: انعطاف‌پذیری همچنین نیازمند این است که افراد به تجربه‌ها و دیدگاه‌های جدید باز باشند. به جای گرفتار شدن در الگوهای غیرکمکی، انعطاف‌پذیری به افراد این امکان را می‌دهد تا به اوضاع به شکل تازه‌ای نگاه کنند و در صورت نیاز، تغییراتی ایجاد کنند.
- پذیرش: برای باقی ماندن در حالت انعطاف‌پذیری روانشناختی، افراد باید آماده پذیرش دامنه‌ای از احساسات، حتی احساسات دشوار باشند. به جای تلاش برای سرکوب یا اجتناب از این احساسات، افراد انعطاف‌پذیر قادرند احساسات خود را بپذیرند و به دنبال راه‌هایی برای معنی‌بخشیدن و رشد از آنچه آموخته‌اند، باشند.
گلدمن همچنین پیشنهاد می‌کند که قبل از پاسخ دادن، توقف کردن مهم است. او می‌گوید: “اگر آن لحظه را برای توقف بگذاریم، می‌توانیم به درستی وضعیتی را ارزیابی کنیم، به یاد آوریم که باید در حال حاضر باشیم، چه چیزهایی تحت کنترل ما هستند و سپس تصمیمی براساس آنچه واقعاً به آن اعتقاد داریم، بگیریم.”
درمان پذیرش و تعهد (ACT)
انعطاف‌پذیری روانشناختی می‌تواند از طریق درمان پذیرش و تعهد (ACT) افزایش یابد، که نوعی روان‌درمانی است که به افراد کمک می‌کند تا به تغییرات در دنیای خود و در درون خود سازگار شوند و در عین حال به ارزش‌ها و اهداف شخصی خود پایبند بمانند. تحقیقات نشان داده است که این نوع درمان که بر افزایش انعطاف‌پذیری روانشناختی تمرکز دارد، به کاهش استرس و بهبود بهزیستی کمک می‌کند.
نمونه‌هایی از انعطاف‌پذیری
برخی از نمونه‌های رفتار انعطاف‌پذیری در شرایط واقعی شامل:
- پذیرش احساسات دشوار: فردی که با اضطراب دست و پنجه نرم می‌کند، می‌تواند انعطاف‌پذیری روانشناختی را با یادگیری پذیرش افکار و احساسات اضطراب‌آور خود بدون قضاوت نشان دهد. این عمل به او اجازه می‌دهد در موقعیت‌های ایجاد اضطراب با آرامش و تاب‌آوری بیشتری واکنش نشان دهد.
- مقابله با موانع: فردی که با یک مانع بزرگ، مانند از دست دادن شغل، مواجه است، می‌تواند با حفظ مثبت‌اندیشی و برداشتن گام‌هایی برای پیدا کردن شغل دیگری، انعطاف‌پذیری را نشان دهد.
- مدیریت احساسات شدید: احساسات قوی گاهی ممکن است overwhelming به نظر برسند. انعطاف‌پذیری روانشناختی می‌تواند به افراد کمک کند تا این احساسات را درک کرده و بپذیرند بدون اینکه تحت فشار قرار بگیرند.
- یافتن رضایت: توسعه انعطاف‌پذیری روانشناختی برای ایجاد معنی و یافتن هدف در زندگی ضروری است. این امر به افراد اجازه می‌دهد تا به دامنه کاملی از احساسات خود به شکلی باز پاسخ دهند و رفتارهایشان را با آنچه بیشترین اهمیت را برای ارزش‌های اصلی‌شان دارد، همسو کنند.
این نمونه‌ها نشان می‌دهند که چگونه انعطاف‌پذیری به افراد در واکنش به چالش‌ها و فراز و نشیب‌های زندگی کمک می‌کند و به بهبود بهزیستی و رضایت‌مندی بیشتر یاری می‌رساند.
چرا انعطاف‌پذیری برای سلامت روان مهم است
گلدمن اشاره می‌کند که انعطاف‌پذیری روانشناختی جزء حیاتی سلامت ذهنی است. او می‌گوید: “این می‌تواند به کاهش استرس، اضطراب، افسردگی و دیگر مشکلات سلامت روان کمک کند. علاوه بر این، انعطاف‌پذیری بیشتر می‌تواند اعتماد به نفس و عزت نفس ما را افزایش و حتی ارتباطات ما را بهبود بخشد.”
انعطاف‌پذیری می‌تواند به دلایل متعددی در سلامت روان و بهزیستی نقشی مهم ایفا کند:
- انعطاف‌پذیری و استقبال از تجارب جدید به افراد اجازه می‌دهد چیزهای جدید بیاموزند. همچنین به افراد این امکان را می‌دهد که با شرایط متغیر سازگار شوند، که می‌تواند به عملکرد موثرتر در محیط‌های مختلف کمک کند.
- افراد می‌توانند با حفظ انعطاف‌پذیری روانشناختی، نسبت به الگوهای تفکر و رفتار منفی یا غیرکمکی راحت‌تر رها شوند. به جای اینکه در روتین‌های سخت و مشکلات گرفتار شوند، افراد می‌توانند به روش‌های بهتری پاسخ دهند.
- این نه تنها به افراد در واکنش بهتر به چالش‌ها کمک می‌کند، بلکه در مقابله با موانع نیز مؤثر است. انعطاف‌پذیری می‌تواند نحوه مدیریت استرس را بهبود بخشد و در نهایت به بهبود کلی بهزیستی کمک کند.
یک مطالعه نشان داده است که کارکنانی که سطح بالاتری از انعطاف‌پذیری روانشناختی دارند، بهتر قادرند در مواقع ناکامی‌های کاری دوام بیاورند. با وجود چالش‌ها، آن‌ها می‌توانند به مسیر خود ادامه دهند و به ارزش‌هایشان پایبند بمانند. این قابلیت همچنین در حمایت از بهزیستی فرد نقش ایفا می‌کند.
چگونه می‌توانید روانتان را انعطاف‌پذیر نگه دارید؟
استراتژی‌های متعددی وجود دارد که می‌توانید برای ساخت و حفظ انعطاف‌پذیری ذهنی خود از آن‌ها استفاده کنید.
عمل کردن به شیوه آگاهی
آگاهی به معنای حضور در لحظه است، بنابراین این یک راه عالی برای افزایش آگاهی از احساسات، افکار، حساسیت‌ها و ادراکات محیط شماست.
آگاهی در واقع شامل توقف کردن برای حضور کامل و اجتناب از عدم تمرکز است، که این در واقع اولین گام برای انعطاف‌پذیری ذهنی است.
تأمل بر افکار
به تلاش برای پذیرش این مفهوم بپردازید که مقدار معینی از عدم راحتی و عدم اطمینان جزئی از زندگی است. به جای تلاش برای اجتناب یا مقاومت در برابر مشکلات، به دنبال راه‌هایی برای شناخت آن‌ها باشید. به خود یادآوری کنید که این احساسات موقتی هستند.
اجازه دهید تمامی دامنه احساسات را بدون قضاوت به عنوان بد یا نادرست احساس کنید. در عوض، آن‌ها جزئی از زندگی هستند و تمام احساسات، حتی احساسات دشوار، می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره چگونگی سازگاری با شرایط متغیر ارائه دهند.
چالش‌های افکار غیرکمکی
همه افراد از زمانی به زمانی دیگر افکار منفی دارند و گلدمن به این نکته اشاره می‌کند که مهم است به خاطر داشته باشیم که افکار، احساسات و رفتارها چگونه به هم مرتبط هستند. به جای تمرکز بر این که آیا تفکر منفی است، از خود بپرسید آیا این تفکر کمکی می‌کند؟ وقتی یک فکر غیرکمکی شناسایی می‌شود، لازم است آن را به چالش بکشید و با فکر مؤثرتری جایگزین کنید.
گلدمن پیشنهاد می‌کند که به جای تلاش برای جایگزینی فکر با چیزی غیرواقعی یا بیش از حد مثبت، که ممکن است شما را به شکست نزدیک کند، به چیزی خنثی‌تر برسید. برای مثال، به جای فکر کردن “من یک شکست‌خورده‌ام” می‌توانید فکر کنید “نمی‌دانم آیا موفق خواهم شد، اما دارم بهترین تلاش خود را می‌کنم.”
پذیرش چیزهای جدید
جزء انعطاف‌پذیری، باز بودن به ایده‌ها و تجربیات جدید است. به دنبال فرصت‌ها برای خروج از محدوده راحتی خود باشید. سعی کنید گفتگویی با کسی که از پس‌زمینه متفاوتی می‌آید، داشته باشید. کتابی بخوانید یا فیلمی تماشا کنید که معمولاً به سراغ آن نمی‌روید. تجربه‌های جدید می‌توانند راهی برای افزایش سازگاری و پرورش ذهن بازتر باشند.
توجه به دیدگاه‌های دیگر
شما می‌توانید با جستجوی دیدگاه‌هایی غیر از نظر خود، باز بودن خود را بیشتر کنید. این می‌تواند شامل مکالمات رو در رو با دیگران باشد، اما همچنین می‌تواند شامل جستجوی نظرات متنوع در شبکه‌های اجتماعی شما باشد.
شما می‌توانید افرادی را دنبال کنید که لزوماً با پس‌زمینه شما هم‌راستا نیستند. به آنچه مردم از زندگی‌های مختلف می‌گویند، گوش دهید. آشنایی بیشتر با دیدگاه‌های دیگران نه تنها می‌تواند به شما کمک کند تا همدلی بیشتری از خود نشان دهید، بلکه می‌تواند شما را به سمت شیوه‌های تفکر انعطاف‌پذیرتری در مورد دنیا سوق دهد.
پرورش ذهنیت رشد
ذهنیت رشد، بر خلاف ذهنیت ثابت، بر توانایی شما برای یادگیری چیزهای جدید و انجام اقداماتی که به شما در تعیین سرنوشت‌تان کمک می‌کند، تمرکز دارد. افرادی که این ذهنیت را دارند، چالش‌های زندگی را به عنوان فرصتی برای رشد می‌بینند و به این باورند که اقداماتشان می‌تواند تغییراتی در دنیا ایجاد کند. داشتن این ذهنیت به شما کمک می‌کند تا در مواجهه با مشکلات انعطاف‌پذیرتر باشید و شما را به ایجاد تغییرات برای بهتر رسیدن به اهداف‌تان تشویق کند.
گلدمن می‌گوید: “ما نمی‌توانیم آینده را پیش‌بینی کنیم، بنابراین باید با کنجکاوی به موقعیت‌ها وارد شویم. بیشتر چیزها در زندگی این‌قدر «همه یا هیچ» نیستند، پس به یاد داشته باشید!”
حفظ انعطاف‌پذیری ذهنی یک فرایند مداوم است که نیاز به تمرین و تلاش مستمر دارد. با گنجاندن برخی از این استراتژی‌ها در زندگی روزمره‌تان، می‌توانید انعطاف‌پذیری روانشناختی بیشتری پرورش دهید و به این ترتیب به بهزیستی خود کمک کنید و به نحو موثرتری به تقاضاهای همیشه در حال تغییر زندگی سازگار شوید.
سؤالات متداول
آیا انعطاف‌پذیری یک ذهنیت است؟
اگرچه غالباً به عنوان یک توانایی در نظر گرفته می‌شود، اما انعطاف‌پذیری همچنین می‌تواند به عنوان یک ذهنیت محسوب شود. این ذهنیت شامل باز بودن و تمایل به سازگاری، تغییر و نزدیک شدن به وضعیت‌ها با رویکردی سازگار است. برخی از ویژگی‌های ذهنیت انعطاف‌پذیر عبارتند از:
- پذیرش تغییر
- مهارت در حل مسئله
- باز بودن
- خودآگاهی
- استقامت در تعقیب اهداف
- خودهدایتگری
شخصیت انعطاف‌پذیر را چه می‌نامند؟
شخصی با شخصیت انعطاف‌پذیر غالباً به عنوان فردی سازگار شناخته می‌شود. این افراد تمایل دارند با چالش‌ها مواجه شوند و تغییراتی را ایجاد کنند که به دستیابی به اهدافشان کمک کند. آن‌ها می‌توانند به سرعت بر اساس الزامات وضعیت تغییر کنند و در شرایط سخت به دنبال فرصت‌های یادگیری و بهبود باشند. به دلیل شخصیت بسیار انعطاف‌پذیرشان، معمولاً از تاب‌آوری و قابلیت بقا و پیشرفت در شرایط مختلف برخوردارند.
بیشتر بخوانید
مدیتیشن یک روز پربرکت برای جذب عشق وامنیت و سلامتی
خود هیپنوتیزم درمان زود انزالی در مردان توسط هیپنوتراپیست رضا خدامهری
تقویت سیستم ایمنی بدن با خود هیپنوتیزم
شمس و طغری
خود هیپنوتیزم ماندن در رژیم لاغری و درمان قطعی چاقی کاملا علمی و ایمن
خود هیپنوتیزم تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس