زمان‌بندی ثابت چیست؟ نمونه‌ها و کاربردهای آن در زندگی روزمره

برنامه‌های تقویت در شرطی‌سازی عملی: برنامه‌های زمان‌بندی ثابت

در شرطی‌سازی عملی، برنامه زمان‌بندی ثابت نوعی از تقویت است که در آن تنها پس از گذشت یک مدت زمان مشخص، اولین پاسخ پاداش داده می‌شود. این برنامه باعث می‌شود که در نزدیکی پایان دوره، پاسخ‌ها به شدت افزایش یابند، اما بلافاصله پس از دریافت پاداش، پاسخ‌ها به طور قابل توجهی کندتر می‌شوند. مثال‌هایی از برنامه زمان‌بندی ثابت شامل دریافت حقوق هفتگی، بررسی عملکرد سالانه و برگزاری آزمون هر جمعه صبح است.

نگاهی کلی به برنامه زمان‌بندی ثابت

در برنامه زمان‌بندی ثابت، تقویت تنها پس از گذشت یک مدت زمان معین ارائه می‌شود. این موضوع می‌تواند بر قدرت و سرعت پاسخ تأثیر بگذارد. دانستن چگونگی استفاده بهینه از این نوع برنامه می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیم بگیرید که آیا این برنامه برای نیازهای خاص شما مناسب است یا خیر.

مثال‌هایی از برنامه زمان‌بندی ثابت

برای درک بهتر نحوه عملکرد این برنامه تقویتی و تأثیر آن بر رفتار، بررسی چند مثال مختلف از برنامه زمان‌بندی ثابت مفید است.

برنامه‌های زمان‌بندی ثابت در محیط آزمایشگاهی

تصور کنید که شما در حال آموزش یک موش هستید تا اهرمی را فشار دهد، اما تنها پس از یک دوره ده دقیقه‌ای، اولین پاسخ تقویت می‌شود. موش در پنج دقیقه اول پس از دریافت پاداش، اهرم را چندان فشار نمی‌دهد، اما هر چه به زمان ده دقیقه نزدیک‌تر می‌شود، بیشتر و بیشتر اهرم را فشار می‌دهد.

برنامه‌های زمان‌بندی ثابت در دنیای واقعی

دریافت حقوق هفتگی مثال خوبی از یک برنامه زمان‌بندی ثابت است. کارمند هر هفت روز یک بار تقویت دریافت می‌کند که ممکن است منجر به افزایش نرخ پاسخ‌دهی در نزدیکی روز پرداخت شود. معاینات دندانپزشکی نیز بر اساس یک برنامه زمان‌بندی ثابت انجام می‌شوند. افرادی که برای معاینه و تمیز کردن دندان‌های خود هر شش ماه یک بار مراجعه می‌کنند، معمولاً قبل از معاینه، به تمیز کردن دندان‌های خود توجه بیشتری می‌کنند، در حالی که ممکن است در طول شش ماه قبل از معاینه، به این موضوع توجه کمتری داشته باشند.

برنامه زمان‌بندی ثابت در شرطی‌سازی عملی

همان‌طور که ممکن است به یاد داشته باشید، شرطی‌سازی عملی بر اساس تقویت یا تنبیه برای تقویت یا تضعیف یک پاسخ است. این فرآیند یادگیری شامل ایجاد ارتباطی بین رفتار و پیامدهای آن رفتار است. رفتارهایی که با نتایج مطلوب همراه هستند، قوی‌تر و احتمال وقوع مجدد آن‌ها در آینده بیشتر می‌شود. اما اقداماتی که با نتایج نامطلوب همراه هستند، احتمال وقوع مجدد آن‌ها در آینده کمتر می‌شود. روانشناس معروف، بی.اف. اسکینر، نخستین کسی بود که این فرآیند شرطی‌سازی عملی را توصیف کرد. او مشاهده کرد که با تقویت اقدامات، آن اقدامات قوی‌تر می‌شوند. اما در مورد تنبیه رفتارها، آن اقدامات تضعیف می‌شوند.

نحوه کارکرد برنامه‌های زمان‌بندی ثابت

علاوه بر این فرآیند پایه، او همچنین اشاره کرد که نرخ تقویت یا تنبیه رفتارها نیز نقشی در سرعت دریافت پاسخ و قدرت آن پاسخ ایفا می‌کند.

برنامه زمان‌بندی ثابت چگونه کار می‌کند؟

برای درک بهتر نحوه کارکرد برنامه زمان‌بندی ثابت، بیایید نگاهی دقیق‌تر به خود این اصطلاح بیندازیم: یک برنامه به نرخ تحویل تقویت یا اینکه چقدر یک پاسخ تقویت می‌شود، اشاره دارد. یک «فاصله» به یک دوره زمانی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد نرخ تحویل به مقدار زمانی که گذشته بستگی دارد. در نهایت، «ثابت» به این معناست که زمان‌بندی تحویل در یک برنامه قابل پیش‌بینی و تغییرناپذیر تنظیم شده است.

به عنوان مثال، تصور کنید که شما در حال آموزش یک کبوتر هستید تا بر روی یک کلید نوک بزند. شما این حیوان را در یک برنامه زمان‌بندی ثابت ۳۰ ثانیه‌ای (FI-30) قرار می‌دهید، به این معنا که پرنده هر ۳۰ ثانیه یک بار یک دانه غذا دریافت می‌کند. کبوتر می‌تواند در طول این فاصله به نوک زدن به کلید ادامه دهد. با این حال، او تنها برای اولین نوک زدن به کلید پس از گذشت این فاصله ۳۰ ثانیه‌ای تقویت دریافت خواهد کرد.

ویژگی‌های برنامه زمان‌بندی ثابت

چند ویژگی وجود دارد که برنامه زمان‌بندی ثابت را متمایز می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها می‌توانند به عنوان مزایا دیده شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است معایب محسوب شوند:

• منجر به یک وقفه قابل توجه پس از تقویت در پاسخ‌ها می‌شود.
• پاسخ‌ها به تدریج با نزدیک شدن به زمان تقویت افزایش می‌یابند.

مشکل بزرگ با این نوع برنامه این است که رفتار معمولاً تنها درست قبل از تحویل تقویت رخ می‌دهد. نرخ پاسخ در یک برنامه تقویت با فاصله ثابت نسبتاً قابل پیش‌بینی است؛ این نرخ با نزدیک شدن به زمان تقویت افزایش می‌یابد و سپس بلافاصله پس از تقویت به شدت کاهش می‌یابد. به عنوان مثال، اگر یک دانش‌آموز بداند که هر جمعه امتحان دارد، ممکن است تنها از شب پنجشنبه شروع به مطالعه کند. اگر یک کودک بداند که روز یکشنبه به شرط تمیز بودن اتاقش پول توجیبی می‌گیرد، احتمالاً تا شب شنبه اتاقش را تمیز نخواهد کرد.

برنامه زمان‌بندی ثابت همچنین می‌تواند به مرور زمان تأثیر منفی بر انگیزه داشته باشد، زیرا تقویت به قدری قابل پیش‌بینی می‌شود که ممکن است اثر کمتری از نظر پاداش داشته باشد.

این موضوع برای شما چه معنایی دارد؟

برنامه‌های زمان‌بندی ثابت می‌توانند ابزار مهمی در آموزش رفتارهای جدید باشند. گاهی اوقات این برنامه‌ها به طور طبیعی رخ می‌دهند، در حالی که در مواقع دیگر به طور مصنوعی ایجاد و توسط سیستم‌های پاداش کنترل می‌شوند. اگر شما قصد دارید از نوعی برنامه تقویت برای آموزش یک رفتار استفاده کنید، مهم است که در نظر بگیرید چگونه برنامه زمان‌بندی ثابت ممکن است بر سرعت یادگیری و همچنین نرخ پاسخ تأثیر بگذارد.