واقعیت مجازی مزه غذا را عوض می کند؟ کشف علمی جدید فضانوردان را شوکه کرد!

بررسی‌های نوین در باب اثر محیط‌های محدود بر حس بویایی و تجربه‌ی طعم غذا

تازه‌ترین پژوهش‌های دانشگاه آر.ام.آی.تی نشان داده‌اند که فضاهای بسته و ایزوله، چگونگی حس بویایی و واکنش‌های احساسی افراد به بوهای خاص خوراکی را دگرگون می‌کنند. گروه تحقیق در این مطالعه، واکنش‌های احساسی و ادراکِ چهل و چهار نفر را نسبت به هشت نوع رایحه‌ی غذایی در دو موقعیت محیطی متفاوت مقایسه کرد: نشستن روی صندلی‌های راحت که شرایط بی‌وزنی فضانوردان را بازسازی می‌کرد و سپس، در یک محیط محدود شده‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی (آی.اس.اس) که با عینک‌های واقعیت مجازی شبیه‌سازی شده بود و شرکت کنندگان آن را تجربه می‌کردند.

بوهایی که گروه تحقیقاتی روی شرکت‌کنندگان آزمود، شامل وانیل، بادام، لیمو، لیمو میریتل، اکالیپتوس، نعناع فلفلی، سرکه و علف لیمو می‌شدند. این تحقیق که در نشریه‌ی تحقیقات بین‌المللی غذا منتشر شده، بر پایه‌ی کارهای پیشین این گروه شکل گرفته و هدفش این است که توضیح دهد چرا فضانوردان گزارش می‌دهند که مزه‌ی غذاها در فضا تفاوت دارد و در طول ماموریت‌های طولانی، در دریافت مواد مغذی مورد نیاز خود دچار مشکل می‌شوند، موضوعی که این روزها هم در اخبار به چشم می‌خورد.

این مطالعه، پیامدهای گسترده‌تری برای تحقیقات آتی دارد؛ از جمله برای طراحی رژیم‌های غذایی مناسب برای افراد منزوی، مثل ساکنان خانه‌های سالمندان، با شخصی‌سازی بوها به‌منظور افزایش لذت بردن از غذاهایشان.

تجربه‌ی بوهای غذا در شبیه‌سازی واقعیت مجازی

تقریباً همه‌ی بوهای خوراکی در شبیه‌سازی واقعیت مجازی شدیدتر حس می‌شدند. دکتر جولیا لو، یکی از سرپرستان این تحقیق، اظهار داشت که گروه متوجه شد شبیه‌سازی واقعیت مجازی، تجربه‌ای همه‌جانبه از یک محیط بسته را ارائه می‌دهد که درک بوهای غذایی آزمایش‌شده، به‌جز علف لیمو، را نسبت به وضعیت بی‌وزنی تشدید می‌کند. دکتر لیسا نیومن، همکار او در آر.ام.آی.تی، نیز در این تحقیق مشارکت داشت، و گریس لوک، دانشجوی دکترا، نویسنده‌ی اصلی این مقاله بود.

لوک توضیح داد: «عطر علف لیمو بیشتر بوی گل و خاک می‌دهد، در حالی که سایر بوها تند، ادویه‌ای یا شیرین هستند. این تفاوت‌های کیفی ممکن است توضیح دهد که چرا علف لیمو در محیط واقعیت مجازی در مقایسه با وضعیت بی‌وزنی، کمتر محسوس بود.»

اثر محیط‌های بسته بر حس بویایی

به‌طور معمول، غذا خوردن در یک محیط مشابه زمین، یک فعالیت اجتماعی است، اما غذا خوردن در فضا در طول ماموریت‌های طولانی می‌تواند حس کاملاً متفاوتی داشته باشد،‌ لو در این باره گفت.

تحقیقات مقدماتی و تأثیر واقعیت مجازی بر احساسات و ادراک بوهای غذا

بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که تنها ده دقیقه حضور در واقعیت مجازی ممکن است حس محصور شدن را ایجاد کند. این موضوع اثربخشی واقعیت مجازی را در مقایسه با روش‌های دیگری مانند صفحه‌های نمایش سه‌بعدی نشان می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که محیط‌های دورافتاده و بسته مثل ایستگاه فضایی بین‌المللی (آی.اس.اس) و تفاوت‌های قابل توجه در حساسیت‌های فردی، بر درک بوها تأثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند بعضی غذاها بوی عجیبی بدهند.

مطالعات فضایی معمولاً بر بی‌وزنی به عنوان عامل اصلی تأثیرگذار بر مزه‌ی غذا تأکید می‌کنند، اما یافته‌های گروه تحقیقاتی به تأثیر محیط‌های بسته و ایزوله نیز اشاره دارد. لوک اضافه کرد: «این تحقیق، امکانات لازم را برای طراحی برنامه‌های غذایی شخصی‌سازی‌شده برای فضانوردان و افرادی که به‌تنهایی در زمین زندگی می‌کنند، فراهم می‌کند و پتانسیل واقعیت مجازی را برای بررسی نوسان الگوهای غذایی در زمان استرس نشان می‌دهد.»

احساسات و ادراک بو

احساسات بر نحوه‌ی درک ما از بوهای خاص اثر می‌گذارند. در محیط واقعیت مجازی، شرکت‌کنندگانی که احساسات مثبت را گزارش دادند، بوها را قوی‌تر حس کردند. به‌عنوان مثال، بوی بادام و سرکه زمانی که شرکت‌کنندگان احساس خوشحالی یا وضعیت روحی مثبت داشتند، شدیدتر می‌شد. اما اگر فرد اندکی دچار استرس بود، بوی سرکه را با شدت کمتری حس می‌کرد. لوک اظهار داشت: «این ارتباط بین استرس و سرکه ممکن است توضیح دهد که چرا فضانوردان در شرایط بی‌وزنی تمایل دارند غذاهایی را بخورند که معمولاً روی زمین از آن‌ها لذت نمی‌برند.»

گام‌های بعدی

نیومن گفت که در مطالعات آینده، ترکیب محیط بی‌وزنی با تجربه‌ی واقعیت مجازی برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفته خواهد شد تا تجربه‌ی فضانوردی به‌طور کامل بازسازی شود و برنامه‌های غذایی برای ماموریت‌های طولانی‌تر، از جمله سفر به مریخ طراحی گردد. او افزود: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که شبیه‌سازی با استفاده از واقعیت مجازی و شرایط بی‌وزنی می‌تواند به آموزش فضانوردان در زمینه‌ی سازگاری روانی با فضاهای غذایی محدود و دورافتاده کمک کند و تجربیات غذایی را برای فضانوردان و همچنین افراد منزوی روی زمین شخصی‌سازی کند تا بدین طریق از سلامت آن‌ها حمایت شود.»

لوک بیان کرد که این تحقیق بخشی از یک مجموعه‌ی کوچک اما تاثیرگذار از مطالعات است که بینش‌های اساسی‌ای را در مورد اهمیت مطالعه‌ی تنوع فردی و چگونگی واکنش انسان‌ها به غذا خوردن در محیط‌های استرس‌زا، ارائه می‌دهد. او گفت: «این پژوهش به‌طور خلاصه نقش حیاتی محیط پیرامون ما را در طعم و عطر غذا برجسته می‌کند.»

مقاله «ادراک بوی غذا و پاسخ عاطفی در فضاپیمای مجازی و شرایط جسمی بی‌وزنی (۱-G) – شبیه‌سازی‌های بالقوه بر مبنای زمین» در مجله‌ی تحقیقات بین‌المللی غذا به چاپ رسیده است.