نظارت چطور ناخودآگاه رفتار و سلامت روان ما را تغییر می‌دهد؟

نفوذ نظارت به ادراک و کردار آدمی

مطالعه‌ای نوین در حوزه‌ی روان‌شناسی نشان داده است که وقتی افراد می‌دانند تحت نظر هستند، یک واکنش آنی در آن‌ها پدید می‌آید که به ارتقای آگاهی از این نظارت می‌انجامد. یافته‌های این پژوهش، دلالت‌هایی برای سلامت روان عامه دارد. محققان روان‌شناسی از دانشگاه فناوری سیدنی (UTS)، در مقاله‌ای که در نشریه‌ی Neuroscience of Consciousness به چاپ رسیده، با ۵۴ شرکت‌کننده به بررسی تأثیرات نظارت بر یک عملکرد اساسی در ادراک حسی انسان، یعنی توانایی تشخیص جهت نگاه دیگران، پرداخته‌اند.

سرپرست اصلی این تحقیق، خانم کایلی سیمور، استاد دستیار علوم اعصاب و رفتار، توضیح داد که پژوهش‌های پیشین، اثرات رفتارهای آگاهانه را در موقعیت‌هایی که افراد از زیر نظر بودنشان خبر داشتند، روشن کرده بودند؛ اما این مطالعه‌ی جدید، نخستین موارد مستقیمی را ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد تحت نظارت بودن، یک واکنش غیرارادی را نیز برمی‌انگیزد. او افزود: «ما می‌دانیم که دوربین‌های مداربسته (CCTV) رفتار ما را دگرگون می‌کنند و این یکی از علل اصلی‌ای است که فروشندگان و دیگران می‌خواهند از این تکنولوژی برای پیش‌گیری از رفتارهای ناپسند استفاده کنند.»

سیمور ادامه داد: «با این حال، اکنون می‌بینیم که نه فقط رفتار‌های آشکار، بلکه نحوه‌ی پردازش اطلاعات توسط مغز ما هم تغییر می‌کند.» وی همچنین اضافه کرد: «ما شواهد روشنی یافتیم که حاکی از آن است که نظارت آشکار از طریق دوربین‌های مداربسته، تأثیری چشمگیر بر یک کارکرد ذاتی و غیرارادی در ادراک حسی انسان دارد؛ یعنی توانایی تشخیص چهره.»

تأثیر نظارت بر پردازش‌های اجتماعی و سلامت روان

این فرآیند، در طول تکامل به منظور شناسایی دیگر عوامل و تهدیدات احتمالی در محیط اطراف ما، مانند شکارچیان و دیگر انسان‌ها، شکل گرفته است. به نظر می‌رسد که این فرآیند، وقتی تحت نظارت دوربین‌های مداربسته قرار داریم، تقویت می‌شود. شرکت‌کنندگان تحت نظارت، تقریباً یک ثانیه سریع‌تر از گروه شاهد به محرک‌های چهره واکنش نشان دادند. افزایش در ادراک، بدون اینکه شرکت‌کنندگان متوجه‌اش شوند، رخ داد.

دکتر سی‌مور تأکید کرد که با توجه به افزایش سطح نظارت در جامعه و مباحث جاری پیرامون تحدید حریم خصوصی، یافته‌های این مطالعه، ضرورت بررسی دقیق‌تر پیامدهای نظارت، هم بر روی فعالیت‌های ذهنی و هم بر سلامت عمومی را نشان می‌دهد. نکته‌ی غافلگیرکننده اما در عین حال نگران‌کننده این بود که با وجود اینکه شرکت‌کنندگان هیچ‌گونه نگرانی یا دغدغه‌ای در مورد تحت نظارت بودن ابراز نمی‌کردند، آثار آن بر پردازش‌های اجتماعی پایه، بسیار چشمگیر و برای شرکت‌کنندگان غیرقابل درک بود.

توانایی تشخیص سریع چهره‌ها، برای تعاملات اجتماعی انسان‌ها بسیار مهم است. اطلاعاتی که از چهره‌ها منتقل می‌شود، مثل جهت نگاه، این امکان را به ما می‌دهد که الگوهایی از ذهن دیگران بسازیم و از این اطلاعات برای پیش‌بینی رفتارشان استفاده کنیم. ما در شرایطی مانند روان‌پریشی و اختلال اضطراب اجتماعی، شاهد حساسیت بیش از اندازه به نگاه دیگران هستیم، موقعیت‌هایی که افراد باورهای غیرمنطقی یا مشغولیت‌هایی با ایده‌ی تحت نظر بودن دارند.

در حالی که این پژوهش، به‌طور مشخص بر فرآیندهای اجتماعی ناخودآگاه تمرکز داشت، تحقیقات آتی باید تأثیرات آن را بر سیستم لیمبیک به‌طور کلی بررسی کند، این موضوع می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری برای سلامت روانِ همگانی و اهمیت حریم خصوصی داشته باشد.