شوک علمی: روده زنان باردار 2 برابر میشه! 😱 راز سلامتی مادر و نوزاد

دگرگونی‌های روده در زنان باردار و دوران شیردهی

در طی دوران بارداری و شیر دادن، بدن بانوان دچار تحولاتی می‌شود؛ ارگان‌هایی همچون سینه‌ها و سیستم ایمنی برای تضمین سلامتی مادر و فرزند، خود را با شرایط جدید تطبیق می‌دهند. این دگرگونی‌ها طی تکامل در تمام پستانداران دیده می‌شود. تیمی تحقیقاتی بین‌المللی، تحت هدایت یوزف پنیگر و ماساهیرونجی از دانشگاه علوم پزشکی وین، به یافته‌ای شگفت‌انگیز دست یافته‌اند که نشان می‌دهد روده نیز در زنان باردار و شیرده دستخوش تغییرات اساسی می‌شود و این تحولات، به دو برابر شدن سطح روده و بازسازی ساختاری چشمگیر منجر می‌گردد.

این محققان همچنين نخستین شواهد ژنتیکی و مکانیکی را ارائه می‌دهند که چگونگی این گسترش اپیتلیوم روده‌ای در مادران را نشان می‌دهد و این موضوع به‌طور مستقیم بر سلامت نسل‌های آتی نوزادان اثرگذار است. این پژوهش در مجله Nature منتشر شده است.

تغییرات ساختاری در روده

این گروهِ چندملیتی، به رهبری یوزف پنیگر (از دانشکده پزشکی وین، IMBA – انستیتوی بیوتکنولوژی مولکولی وین، دانشگاه بریتیش کلمبیا، کانادا، و مرکز تحقیقاتِ عفونت هلمولتز، آلمان)، مشاهده کردند که پرزهای روده در دوران بارداری و شیردهی دوباره‌سازی شده و به‌طور قابل توجهی بزرگ‌تر می‌شوند، به‌طوری که سطح آن‌ها دو برابر می‌شود. این مطالعات بر روی موش‌های ژنتیکی اصلاح‌شده و ارگانوئیدهای روده‌ای (از موش و انسان) انجام گرفتند که ساختارهایی سه‌بعدی و خودسازمان‌یافته هستند و از سلول‌های بنیادی روده منشا می‌گیرند.

از لحاظ مکانیکی، محققان سامانه گیرنده RANK و لیگاند RANK (RANK/RANKL) را به‌عنوان عاملی کلیدی برای بزرگ شدن پرزهای روده کوچک در زمان تولید مثل شناسایی کردند که تحت تاثیر هورمون‌های جنسی و شیردهی قرار دارد. زمانی که موش‌ها طوری دستکاری شدند که سامانه RANK/RANKL در روده‌شان وجود نداشت، گسترش پرزها در دوران بارداری و شیردهی به‌طور قابل‌توجهی دچار اختلال شد.

اهمیت بنیادین برای تکامل

سال‌هاست که پژوهشگران، سامانه RANK/RANKL را به‌عنوان تسهیل‌کننده‌ای مهم در فرآیندهای حیاتی و تکاملی مورد مطالعه قرار داده‌اند. گروه پنیگر پیش از این، عملکردهای کلیدی این سامانه را در چرخه استخوانی، زیست‌شناسی غده پستانی، سرطان پستان، و تحمل ایمنی در بارداری شناسایی کرده است. این تحقیقات به توسعه داروهایی برای پیشگیری از تحلیل استخوان کمک کرده است که میلیون‌ها نفر از آن استفاده می‌کنند و هم‌اکنون آزمایش‌های بالینی برای پیشگیری از سرطان سینه و درمان‌های ایمنی سرطان در حال انجام است.

تحقیق‌های انجام شده نشان می‌دهد این دگرگونی‌های روده‌ای که به نظر کاملاً برگشت‌پذیر هستند، در زمان قطع شیردهی، برای تغذیه و تامین نیازهای نوزادان از اهمیت بالایی برخوردارند. این مطالعه نشان می‌دهد که اختلال در این گسترش روده‌ای، که ناشی از نبود سامانه RANK/RANKL در دوران بارداری است، موجب تغییراتی در ترکیب شیر مادران شیرده می‌شود.

تاثیر تغذیه مادران بر سلامت نوزادان

ماساهرو آنجی، نویسنده اصلی این پژوهش می‌گوید: “این امر، منجر به کاهش وزن نوزادان و پیامدهای متابولیکی طولانی‌مدت در نسل‌های آینده می‌شود.” او ادامه می‌دهد: “مادران باید برای خود و نوزادان‌شان تغذیه مناسب داشته باشند. این پژوهش‌های جدید، برای اولین بار توضیحات مولکولی و ساختاری ارائه می‌دهند که چگونه و چرا روده برای سازگاری با نیازهای تغذیه‌ای فزاینده مادران، دگرگون می‌شود، که به‌احتمال زیاد در تمامی پستانداران باردار و شیرده صدق می‌کند.”

اینکه مادران چگونه خود را با نیازهای دوران بارداری و شیردهی تطبیق می‌دهند، همچنان یکی از سوالات بنیادین در زمینه تکامل و سلامت انسان است. در این مرحله، هورمون‌های زنانه بر اندام‌های مختلف اثر می‌گذارند تا ساختار و عملکرد آن‌ها را کنترل و دگرگون کنند، که برای سلامت مادر و رشد نوزاد ضروری است. بدیهی بود که زنان باردار، نیازهای تغذیه‌ای بیشتری دارند. با این حال، این جنبه‌ی اساسی تا به امروز به درستی مورد بررسی قرار نگرفته بود: “با شناسایی سامانه RANK/RANKL به‌عنوان نیروی محرکه پشت سازگاری روده در دوران بارداری و شیردهی، پژوهش ما به درک عمیق‌تری از فرآیندهای بیولوژیکی که برای تکامل و سلامت انسان حیاتی هستند، کمک می‌کند.” این موضوع را یوزف پنینگر، رهبر این پژوهش، خلاصه می‌کند.

این گسترش وسیع، تحت کنترل هورمون‌های جنسی و بارداری است که سلول‌های بنیادی در روده را از طریق سامانه RANK/RANKL تغییر می‌دهند و سپس به سلول‌های روده سیگنال بقای رشد بسیار بزرگتری را می‌دهند. این رشد منجر به تقریباً دوبرابر شدن سطح روده می‌شود که همچنین ابزار مولکولی برای جذب قند، پروتئین، و چربی را افزایش می‌دهد و حتی منجر به دگرگونی‌های عمیق معماری در پرزهای روده می‌شود، که احتمالاً جریان غذا را آهسته‌تر کرده و در نتیجه، جذب مواد مغذی را به حداکثر می‌رساند.

یوزف پنینگر می‌گوید: “تیم ما، یک شیوه شگفت‌انگیز و نوینی را کشف کرده است که چه‌گونه بدن مادران، برای سالم نگه داشتن نوزادان تغییر می‌کند. تقریباً هیچ‌کس از این موضوع اطلاع نداشت، به‌جز چند پژوهش قدیمی که عمدتاً به فراموشی سپرده شده‌اند. ما همچنین دریافتیم که این سامانه، از طریق سلول‌های بنیادی، می‌تواند بر تومورها در روده به‌طور مستقیم اثر بگذارد؛ شاید بتوانیم از مادران باردار و شیرده بیاموزیم تا این سامانه را به‌صورت معکوس بازآفرینی کنیم و درمان‌های تازه‌ای را توسعه داده و درک بهتری از سرطان روده یا بازسازی روده به دست آوریم.”

این پژوهش با همکاری نزدیک بین دانشگاه علوم پزشکی وین، انستیتوی بیوتکنولوژی مولکولی آکادمی علوم اتریش در وین، انستیتوی علوم زیستی در ونکوور، مرکز تحقیقاتِ عفونت هلملوتز در براونشوایگ، انستیتوی هوبریشت در اوترخت و دانشگاه کیل انجام شده است. پژوهشگران از دانشگاه توکیو و دانشگاه کمبریج نیز در این تحقیق مشارکت داشته‌اند.