رفتار تسهیل‌گر چیست؟
دادن یک تکه کیک به پدری که دیابت داره و نباید بخوره، کمک به دوستتون برای تقلب توی امتحانا، پول دادن به یکی از اعضای خانواده که درگیر اعتیاده تا مواد بخره، سرپوش گذاشتن روی اشتباهات یه همکار، یا توجیه کردن زیاد مشروب خوردن یه شریک، همه اینا نمونه‌هایی از رفتار تسهیل‌گر هستن.
نگاهی کوتاه به رفتار تسهیل‌گر
رفتار تسهیل‌گر یعنی تشویق کسی به انجام کارهایی که نباید انجام بده، وانمود کردن به اینکه مشکلی وجود نداره، کمک کردن به پنهون کردن اشتباهاتشون و اجازه دادن به رفتارهای بد، به جای اینکه باهاشون مقابله کنیم. خیلی مهمه که این رفتار رو بشناسیم و با گذاشتن یه سری محدودیت‌ها، خودداری از توجیه کردن، این که بذاریم مسئولیت کاراشونو قبول کنن و تشویقشون به گرفتن کمک، درستش کنیم.
نقش تسهیل‌گر چیه؟
انجمن روانشناسی آمریکا میگه تسهیل‌گر کسیه که اجازه میده، تشویق میکنه یا به رفتارهای بد دیگران کمک میکنه. رفتار تسهیل‌گر تو هر کسی ممکنه فرق داشته باشه، ولی در اصل یعنی وقتی یه نفر برای عزیزاش بهونه میاره و اجازه میده رفتارهای بدشون ادامه پیدا کنه. شناسایی الگوی رفتار تسهیل‌گر خیلی مهمه چون می‌تونه بهمون کمک کنه تا بفهمیم چطور داریم توی عادتای بد یه نفر نقش داریم. شکستن این الگو می‌تونه اولین قدم برای تموم کردن این چرخه رفتارای مخرب باشه.
علائم رایج رفتار تسهیل‌گر
اینا بعضی از علائم رایج رفتار تسهیل‌گر هستن:
- تشویق کردنشون: تسهیل‌گر ممکنه فرد رو به انجام کارهای مشکل‌ساز تشویق کنه، به جای اینکه منصرفش کنه. مثلاً، یه دوستی که نمی‌خواد تنها بشینه ممکنه دوستش رو مجبور کنه که مشروب بخوره، حتی اگه اون فرد داره زیاد مشروب می‌خوره.
- انکار مشکل: تسهیل‌گر ممکنه مشکل رو انکار کنه و وانمود کنه که فرد هیچ مشکلی نداره. مثلاً، به جای اینکه به کسی که دیابت داره هشدار بده از خوردن یه نوشیدنی شیرین بزرگ خودداری کنه، تسهیل‌گر ممکنه بگه: «نترس، تو کاملاً خوبی. هیچ اتفاقی نمیفته.»
- کم‌اهمیت جلوه دادن مشکل: تسهیل‌گر ممکنه شدت رفتار مشکل‌ساز فرد رو کم کنه یا از مشکلاتشون بگذره. ممکنه بگن: «چیزی نشده که؟ ما فقط داریم یه نوشیدنی می‌خوریم. بسه دیگه، انقدر واکنش نشون نده!»
- توجیه کردن: تسهیل‌گر ممکنه برای رفتار فرد بهونه بیاره و تقصیر رو گردن یه چیز دیگه بندازه. یه همسر ممکنه مشروب خوردن همسرشو توجیه کنه و به بقیه بگه: «اون هفته‌ی سختی رو توی یه شغل پر استرس گذرونده.»
- پنهون کردن رفتارشون: تسهیل‌گر ممکنه رفتار فرد رو از دوستا، خانواده، محل کار یا مقام‌ها پنهون کنه تا به دردسر نیفتن. ممکنه راز نگه‌دار باشه یا اطلاعاتی رو به نفعشون مخفی کنه.
- نجات دادن فرد: تسهیل‌گر ممکنه بارها به کمک فرد بره و اونو از مشکلات نجات بده تا عواقب کاراشو تجربه نکنه.
- به عهده گرفتن مسئولیت‌هاشون: تسهیل‌گر ممکنه مسئولیت‌های فرد رو قبول کنه به جای اینکه بذاره خودشون مدیریتش کنن. مثلاً، یه تسهیل‌گر ممکنه بارها سهم یه همکار رو توی یه پروژه انجام بده به جای اینکه به مدیر بگه اون مشارکت نداشته، چون نمی‌خواد پیش همکاراش بد بشه.
- همراه شدن با عاداتشون: تسهیل‌گر ممکنه با دادن پول یا منابع دیگه به فرد، عادات اون رو تسهیل کنه تا بتونه به رفتارش ادامه بده. مثلاً، یه عضو خانواده ممکنه به یه عزیز پول بده در حالی که می‌دونه اون ازش برای خرید مواد مخدر استفاده میکنه.
- آشتی مداوم: تسهیل‌گر ممکنه بارها عذرخواهی‌های فرد رو قبول کنه و باهاش آشتی کنه، حتی اگه هیچ تغییری توی رفتارش نبینه.
- عدم مداخله: تسهیل‌گر ممکنه اجازه بده رفتار فرد ادامه پیدا کنه، حتی اگه داره از کنترل خارج میشه.
دوستانی با مشکل مصرف الکل — بایدها و نبایدها
درک رفتار تسهیل‌گر
توی ادامه، ما به بررسی انگیزه‌ها و عوامل روان‌شناختی پشت رفتار تسهیل‌گر می‌پردازیم.
انگیزه‌های پشت رفتار تسهیل‌گر
انگیزه‌های رفتار تسهیل‌گر می‌تونن پیچیده و چندوجهی باشن و معمولاً ترکیبی از عوامل رو شامل میشن. اینا بعضی از انگیزه‌های رایج هستن:
- ترس از دعوا: تسهیل‌گر ممکنه از دعوا یا روبرو شدن با یه مشکل بترسه و برای حفظ آرامش، به رفتار تسهیل‌گر روی بیاره، حتی اگه اوضاع درست نباشه.
- وفاداری اشتباه: تسهیل‌گر ممکنه احساس عشق، وظیفه، وفاداری یا همدردی قوی نسبت به فردی که رفتارهای منفی داره، داشته باشه که باعث میشه اعمال اون رو نادیده بگیره یا توجیه کنه. این وفاداری اغلب اشتباهه، چون فرد از این که بهش تذکر داده بشه بیشتر سود می‌بره تا اینکه اجازه داده بشه به رفتارش ادامه بده.
- خوش‌بینی غیرواقعی: تسهیل‌گر ممکنه به تغییر رفتار فردی که به رفتارای بدش ادامه میده، امیدوار باشه، حتی اگه این خوش‌بینی معمولاً غیرواقعی باشه.
- نیاز به تایید: تسهیل‌گر ممکنه اجازه بده رفتارای منفی فرد ادامه پیدا کنه چون دنبال تایید یا پذیرش اون فرده. ممکنه به اعمال اون بی‌توجهی کنه چون می‌خواد رابطه خوبی باهاش داشته باشه.
- عوامل فرهنگی: هنجارهای فرهنگی یا خانوادگی هم ممکنه توی رفتار تسهیل‌گر نقش داشته باشن، مخصوصاً اگه این ایده رو ترویج کنن که بعضی از رفتارها باید تحمل بشن یا توی خانواده بمونن، به جای اینکه براشون کمک گرفته بشه.
رفتار تسهیل‌گر معمولاً تحت تأثیر امید، گناه، ترس و عشق قرار داره.— کِلسی رُوِر، پرستار ثبت‌شده
جنبه‌های روان‌شناختی رفتار تسهیل‌گر
اینا بعضی از عوامل روان‌شناختی هستن که ممکنه به رفتار تسهیل‌گر کمک کنن:
- اعتمادبه‌نفس کم: تسهیل‌گر ممکنه اعتمادبه‌نفس کمی داشته باشه که باعث میشه برای جلب تایید و اعتبار به دیگران کمک کنه—حتی اگه این کمک در جهت اشتباه باشه—به جای اینکه در برابر رفتارای منفی‌شون بایسته.
- مقابله با اجتناب: فرد ممکنه به رفتار تسهیل‌گر به عنوان یه تکنیک برای جلوگیری از مواجهه با مشکل یا دعوا استفاده کنه.
- وابستگی عاطفی: تسهیل‌گر ممکنه نسبت به فردی که به رفتارای ناسالمش ادامه میده، احساس وابستگی عاطفی قوی داشته باشه. مثلاً، یه پدر و مادر ممکنه بترسن که بچه‌ای که اعتیاد داره، اگه حمایت نشه، به خودش آسیب بزنه یا حتی بمیره.
- ترس از ترک شدن: تسهیل‌گر ممکنه فکر کنه که اگه به فرد کمک نکنه، اون رو ترک میکنه. این ممکنه مخصوصاً در مورد همسر یا والدینی که به لحاظ عاطفی، جسمی یا مالی بهشون وابسته هستن، صدق کنه.
همدلی و رفتار تسهیل‌گر
افراد تسهیل‌گر ممکنه حس همدلی زیادی داشته باشن که باعث میشه نتونن عواقب جدی کارهای دیگران رو ببینن. به همین دلیل، ممکنه اقداماتی رو انجام بدن که ازشون محافظت کنه. همچنین، این افراد ممکنه حس مسئولیت قوی نسبت به مراقبت یا حمایت از فردی که داره رفتارهای بد انجام میده، داشته باشن. بعضیاشون ممکنه از تحریف‌های شناختی به عنوان یه راه مقابله استفاده کنن و مشکل رو برای خودشون انکار کنن یا خودشون رو قانع کنن که اوضاع اون‌قدرام بد نیست. رفتار تسهیل‌گر می‌تونه از محیط‌های اجتماعی یا فرهنگی که توش تسهیل‌گری عادی شده، یاد گرفته بشه. بزرگ شدن توی یه خانواده که بعضی از رفتارها توش تحمل میشه، نادیده گرفته میشه یا به‌طور پنهانی نگه داشته میشه، می‌تونه این الگو رو ادامه بده. معمولاً، آدما متوجه نیستن که دارن رفتارای بد عزیزانشون رو تسهیل می‌کنن و نیت‌های خوبی دارن.
انواع تسهیل‌گرها
توی این قسمت به بعضی از انواع مختلف تسهیل‌گرها اشاره می‌کنیم:
- تسهیل‌گرهای مالی: به کسایی که عادات بد دارن، پول میدن تا به رفتارشون ادامه بدن.
- تسهیل‌گرهای محل کار: عملکرد ضعیف یا رفتار نامناسب همکاراشون رو پنهون می‌کنن.
- تسهیل‌گرهای تحصیلی: به آدما توی تقلب، کپی کردن تکالیف یا دادن جواب کمک می‌کنن.
- تسهیل‌گرهای مصرف مواد: استفاده مشکل‌ساز از موادی مثل الکل یا داروها رو تشویق، آسون یا نادیده می‌گیرن.
- تسهیل‌گرهای اعتیاد: به آدما اجازه میدن توی فعالیت‌هایی که بهشون معتاد شدن، مثل بازی یا خرید، شرکت کنن.
- تسهیل‌گرهای رابطه‌ای: رفتارهای سمی مثل دروغ، خیانت یا سوءاستفاده رو توی رابطه تحمل می‌کنن.
- تسهیل‌گرهای خانوادگی: دینامیک‌های خانوادگی ناسالم و ناکارآمد رو اجازه میدن.
- تسهیل‌گرهای اجتماعی: از رفتارهای اجتماعی بد مثل غیبت، آزار و اذیت یا گازلایتینگ حمایت می‌کنن یا در برابرشون نمی‌ایستن.
- تسهیل‌گرهای بهداشتی: از انتخاب‌های سبک زندگی ناسالم حمایت می‌کنن و از رسیدگی به مشکلات بهداشتی دوری می‌کنن.
- تسهیل‌گرهای قانونی: عواقب قانونی کارهای یه فرد رو پنهون یا کم اهمیت جلوه میدن.
چطور به دیگران “نه” بگیم
رفتار تسهیل‌گر می‌تونه عواقب بدی برای خود تسهیل‌گر و فرد تسهیل‌شده داشته باشه. این یه وضعیت باخت-باخت برای همه افراد درگیره.
عواقب بد رفتار تسهیل‌گر
بعضی از عواقب بدی که تسهیل‌گر ممکنه باهاش روبرو بشه اینان:
- احساس گناه: تسهیل‌گرها ممکنه به خاطر اینکه به مشکلات کمک کردن، احساس گناه یا شرم کنن. مخصوصاً پدر و مادرها احتمال داره احساس گناه کنن و خودشون رو به خاطر مشکلات بچه‌هاشون سرزنش کنن.
- فشار عاطفی: تسهیل‌گر ممکنه استرس، ترس، نگرانی، ناامیدی، ناتوانی و خستگی عاطفی رو تجربه کنه.
- از بین رفتن هویت: تسهیل‌گرها ممکنه با از بین رفتن هویتشون روبرو بشن، چون کاراشون بیشتر حول فرد تسهیل‌شده می‌چرخه و نیازها و ارزش‌های خودشون رو نادیده می‌گیرن.
- افسردگی و اضطراب: تسهیل‌گرها اغلب با افسردگی، اضطراب و مشکلات دیگه سلامت روان روبرو میشن.
- فشار مالی: تسهیل‌گرهای مالی ممکنه فشار حمایت از عادات فرد رو حس کنن.
- مشکلات رابطه‌ای: رفتار تسهیل‌گر می‌تونه باعث ایجاد مشکلاتی تو رابطه‌شون با دوستا و اعضای خانواده بشه که نمی‌فهمن چرا تسهیل‌گر به نظر میاد از عادات فرد حمایت میکنه.
عواقب بلندمدت برای فرد تسهیل‌شده
بعضی از عواقب بدی که فرد تسهیل‌شده ممکنه باهاش روبرو بشه اینان:
- عدم مسئولیت‌پذیری: تسهیل‌گری به فرد اجازه میده به کارهایی که داره انجام میده ادامه بده و عواقبش رو کم میکنه.
- وابستگی: فرد ممکنه به دیگران وابسته بشه و بهشون تکیه کنه تا اونو از مشکلات نجات بدن.
- مشکلات مکرر: فرد تسهیل‌شده ممکنه به رفتار منفی خودش ادامه بده چون مجبور نیست متوقف بشه.
- تمایلات خودتخریبی: رفتار تسهیل‌گر به فرد اجازه میده به عادات منفی که در نهایت به خودش آسیب میزنه، ادامه بده.
شناسایی و رسیدگی به رفتار تسهیل‌گر
شناسایی و رسیدگی به رفتار تسهیل‌گر یه فرایند مستمره که نیاز به خودآگاهی داره:
- فکر کردن درباره کارهاتون: به حرفا و کارهاتون فکر کنید و بررسی کنید که آیا به هر نحوی از عادات یه نفر حمایت کردید یا نه.
- مشاهده الگوها: به رفتار فرد و نقشتون توی اون توجه کنید. آیا اون رو تشویق می‌کنید یا براش بهونه میارید؟
- گرفتن بازخورد: از دوستا، اعضای خانواده یا همکاراتون بخواید که باهاتون صادق باشن و درمورد رفتارتون و نقشتون توی مشکلات فرد، نظر بدن.
- بررسی انگیزه‌ها: با خودتون صادق باشید که چرا این کارو می‌کنید؟ آیا می‌خواید صلح رو حفظ کنید؟ آیا از دست دادنشون می‌ترسید؟
- سنجیدن عواقب: به عواقب کاراتون فکر کنید. آیا واقعاً دارین بهشون کمک می‌کنید یا فقط مشکل رو بدتر می‌کنید؟
چطور به کسی که مشکل مشروب داره کمک کنیم
اگه دارین رفتار تسهیل‌گر انجام میدین، این مراحل می‌تونه کمکتون کنه این چرخه رو بشکنید:
- گذاشتن محدودیت‌های سالم: مرزهای واضح و سالمی با فرد بذارید تا رفتارهای قابل قبول و غیرقابل قبول رو مشخص کنید.
- دوری از آوردن بهونه: از وسوسه بهونه آوردن برای رفتار فرد دوری کنید و با خودتون و دیگران صادق باشید.
- تشویق مسئولیت‌پذیری: فرد رو تشویق کنید که مسئولیت کاراشو قبول کنه.
- عملکرد محبت‌آمیز سخت: به فرد نشون بدید که با وجود اینکه براتون مهمه، اجازه نمیدین رفتارش ادامه پیدا کنه.
- تشویق به گرفتن کمک: فرد رو تشویق کنید که کمک حرفه‌ای بگیره یا به یه گروه حمایتی بپیونده.
- حمایت از تغییرات: : از فرد حمایت کنید وقتی که داره سعی میکنه رفتارش رو تغییر بده و بهتر کنه.
- مراقبت از خودتون: به سلامت روانی، جسمی و عاطفی خودتون اهمیت بدید و کارهایی انجام بدید که بهتون شادی میده.
- گرفتن حمایت برای خودتون: ممکنه خوب باشه که دنبال حمایت روانی برای خودتون باشید.
نتیجه‌گیری
شاید فکر کنیم که با تسهیل رفتار دیگران داریم بهشون کمک می‌کنیم، ولی باید بفهمیم که فقط داریم مشکل رو بدتر می‌کنیم. حتی اگه نیت‌های خوبی داشته باشیم، باید آسیب‌هایی که ایجاد می‌کنیم رو بشناسیم و برای شکستن این چرخه اقداماتی انجام بدیم—برای خیر خودمون و فرد مورد نظر.
“`
بیشتر بخوانید
مدیتیشن یک روز پربرکت برای جذب عشق وامنیت و سلامتی
خود هیپنوتیزم درمان زود انزالی در مردان توسط هیپنوتراپیست رضا خدامهری
تقویت سیستم ایمنی بدن با خود هیپنوتیزم
شمس و طغری
خود هیپنوتیزم ماندن در رژیم لاغری و درمان قطعی چاقی کاملا علمی و ایمن
خود هیپنوتیزم تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس