کشفی بزرگ در حفاظت از گوشت‌خواران اوگاندا

وضعیت بحرانی شیرها و موفقیت کفتارها در اوگاندا

بر اساس یافته‌های جدید یک نظرسنجی که به‌طور مشترک توسط دانشگاه گریفیت، دانشگاه علوم و فناوری جنوبی (چین) و دانشگاه شمال آریزونا انجام شده است، تعداد شیرها در اوگاندا به شدت کاهش یافته و در عوض، کفتارها در چهار منطقه حفاظت‌شده اصلی در این کشور به خوبی پیشرفت کرده‌اند. این پژوهش، اولین برآورد جامع از جمعیت شیرها، پلنگ‌ها و کفتارهای خال‌دار اوگاندا در نزدیک به دو دهه اخیر را ارائه می‌دهد.

تحقیقات در شش منطقه حفاظت‌شده

این مطالعه نوآورانه در شش منطقه حفاظت‌شده اصلی، از جمله پارک ملی موریچسون فالز به مساحت ۴۰۰۰ کیلومتر مربع و منطقه حفاظت‌شده ملکه الیزابت به مساحت ۲۴۰۰ کیلومتر مربع انجام شده است. این پروژه شامل همکاری بیش از ۱۰۰ ذینفع حفاظت از محیط زیست می‌باشد و با استفاده از روش‌های پیشرفته ثبت و بازپس‌گیری فضایی، استاندارد جدیدی برای نظارت بر حیات وحش در آفریقا ایجاد کرده است. یافته‌های این تحقیق در حال حاضر بر سیاست‌های حفاظتی تأثیر گذاشته و به عنوان پایه‌ای برای برنامه اقدام استراتژیک جدید اوگاندا در زمینه حفاظت از گوشتخواران بزرگ (۲۰۲۳-۲۰۳۳) عمل کرده است.

کاهش جمعیت شیرها و افزایش کفتارها

این مطالعه نشان داد که جمعیت شیرها در پارک‌های ملی ملکه الیزابت و کیدپو ولی به شدت کاهش یافته و به ترتیب کمتر از ۴۰ و ۲۰ فرد باقی مانده است. در مقابل، جمعیت کفتارهای خال‌دار به خوبی پیشرفت کرده و جمعیت پارک ملی موریچسون فالز با ۴۵ فرد در هر ۱۰۰ کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین چگالی ثبت‌شده در آفریقا را دارد. این تفاوت‌های چشمگیر در تعداد کفتارها که نشان‌دهنده تاب‌آوری آنهاست، می‌تواند نشانه‌ای از عدم تعادل تروفیکی باشد.

دکتر براچکوفسکی گفت: “ما ممکن است شاهد افزایش تعداد کفتارها به دلیل کاهش جمعیت شیرها باشیم. با این حال، در مکان‌هایی مانند موریچسون فالز، شاهد چگالی بالای هر سه گونه، یعنی شیرها، کفتارها و پلنگ‌ها هستیم.”

پارک ملی موریچسون فالز: آخرین پناهگاه شیرها در اوگاندا

این مطالعه پارک ملی موریچسون فالز (بزرگ‌ترین منطقه حفاظت‌شده اوگاندا) را به عنوان یک منطقه حیاتی برای حفاظت از شیرها شناسایی کرده است.

حفاظت از جمعیت شیرها و پلنگ‌ها در اوگاندا

این منطقه دارای تراکم بالای شیرها (هفت شیر در هر ۱۰۰ کیلومتر مربع) و جمعیتی بالغ بر ۲۴۰ فرد در یک منطقه نمونه‌برداری به مساحت ۳۲۳۳ کیلومتر مربع است. این در حالی است که این اعداد در مقایسه با پارک‌های ملی ملکه الیزابت و دره کیدپو، با وجود فشارهای قابل توجهی از جمله شکار غیرقانونی با تله‌های سیمی و اکتشاف نفت، به یک منطقه حیاتی برای حفاظت در کشور تبدیل شده‌اند.

پلنگ‌ها در سراسر کشور

در حالی که تراکم پلنگ‌ها متفاوت است، آبشار موریچسون یکی از بالاترین تراکم‌ها را در آفریقا با ۱۴ پلنگ در هر ۱۰۰ کیلومتر مربع ثبت کرده که بالاترین رقم ثبت‌شده تاکنون در آفریقا محسوب می‌شود. مشابه جمعیت شیرها در پارک‌های ملی، به احتمال زیاد فعالیت‌های ضدشکار دولت و چندین سازمان غیردولتی (از جمله بنیاد حفاظت اوگاندا، Snares to Wares و ICON) مانع از مشاهده تراکم‌های پایین در سایر نقاط کشور شده است.

همکاری و آموزش، کلید موفقیت در این تلاش بزرگ

دکتر الکساندر براچکوفسکی، محقق ارشد دانشگاه گریفیت، اظهار داشت که یکی از نتایج چشمگیر این نظرسنجی این بود که بیش از ۱۰۰ شرکت‌کننده از ۲۰ سازمان غیردولتی، اقامتگاه‌ها و گروه‌های حفاظتی گرد هم آمدند. این به این معناست که افرادی که ممکن است قبلاً فرصتی برای مشارکت در فعالیت‌های علمی نداشتند، اکنون این شانس را پیدا کرده‌اند که در نظرسنجی‌ها و پژوهش‌های مرتبط با حیات‌وحش شرکت کنند. او افزود که این امر برای حفظ ظرفیت پایدار در درک عملکرد جمعیت‌های گوشت‌خوار در طول زمان، به ویژه در برابر اقدامات حفاظتی، حیاتی است.

دکتر براچکوفسکی گفت: “این نظرسنجی چالش‌ها و موفقیت‌های حفاظت از گوشت‌خواران اوگاندا را نشان می‌دهد. ماهیت همکاری این کار – که شامل دولت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و جوامع محلی می‌شود – گواهی بر آنچه ممکن است برای حفاظت از حیات وحش باشد.” او همچنین تأکید کرد که این نوع فعالیت‌های آموزشی برای ساخت ظرفیت علمی در مکان‌هایی که به آن نیاز دارند، بسیار ضروری است.

دکتر براچکوفسکی همچنین هشدار داد که نتایج این مطالعه برای گوشت‌خواران نمادین اوگاندا زنگ خطری به صدا درآورده است، زیرا بقای آن‌ها به دلیل شکار غیرقانونی، از دست دادن زیستگاه و درگیری‌های انسان و حیات‌وحش به خطر افتاده است. تیم او همچنین بر نقش حیاتی مشارکت جامعه در موفقیت‌های حفاظتی تأکید کرد.

این مطالعه در نشریه Global Ecology and Conservation منتشر شده است.