راز شگفت‌انگیز: شناسایی مرد چاه‌نشین از حماسه‌های وایکینگ‌ها

تحقیقات جدید درباره «مرد چاه» در قلعه سوئرسبورگ

در یک بخش از «سورریس ساگا»، داستان ۸۰۰ ساله پادشاه سوئر سیگوردسون، به یک حمله نظامی در سال ۱۱۹۷ میلادی اشاره شده است. در این حمله، یک جسد به داخل چاهی در قلعه سوئرسبورگ، واقع در خارج از تروندهایم در نروژ مرکزی، انداخته شد. این اقدام احتمالاً به منظور مسموم کردن منبع اصلی آب ساکنان محلی بوده است. یک مطالعه جدید که در تاریخ ۲۵ اکتبر در نشریه «آی‌ساینس» منتشر شده، نشان می‌دهد که محققان چگونه از DNA باستانی برای تأیید وقایع این ساگا و کشف جزئیاتی درباره «مرد چاه» استفاده کرده‌اند. این تحقیق تاریخ و باستان‌شناسی را با علم ترکیب کرده و پیش‌زمینه‌ای برای تحقیقات آینده درباره شخصیت‌های تاریخی فراهم می‌آورد.

پروفسور مایکل دی مارتین از موزه دانشگاه علم و فناوری نروژ در تروندهایم می‌گوید: «این اولین باری است که شخصی توصیف‌شده در این متون تاریخی واقعاً پیدا شده است.» او ادامه می‌دهد: «بسیاری از این بقایای قرون وسطایی و باستانی در سراسر اروپا وجود دارند و به‌طور فزاینده‌ای با استفاده از روش‌های ژنومی مورد مطالعه قرار می‌گیرند.»

در سال ۱۹۳۸، استخوان‌هایی در چاه قلعه سوئرسبورگ پیدا شد، اما محققان آن زمان ابزار کافی برای انجام تحلیل‌های بیشتر جز تحلیل بصری نداشتند. اکنون تاریخ‌گذاری رادیوکربن و فناوری پیشرفته توالی‌یابی ژن به محققان این امکان را داده‌اند که تصویر دقیق‌تری از هویت «مرد چاه» بسازند. تاریخ‌گذاری رادیوکربن تأیید کرد که این جسد تقریباً ۹۰۰ ساله است و مطالعاتی که در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ انجام شد، نشان داد که این جسد متعلق به مردی بوده که در زمان مرگ بین ۳۰ تا ۴۰ سال سن داشته است.

آنا پترسن، باستان‌شناس از مؤسسه تحقیقات میراث فرهنگی نروژ در اسلو، می‌گوید: «متن کاملاً دقیق نیست – آنچه ما مشاهده کرده‌ایم این است که واقعیت بسیار پیچیده‌تر از متن است.» دکتر مارتین رنه الگاارد از دانشگاه علم و فناوری نروژ نیز می‌گوید: «ما می‌توانیم آنچه واقعاً اتفاق افتاده را به‌صورت بی‌طرفانه‌تری تأیید کنیم.» به عنوان بخشی از کار خود برای دریافت مدرک دکترا، الگاارد از نمونه‌ای از دندان به‌دست‌آمده از اسکلت «مرد چاه» برای توالی‌یابی ژنوم او استفاده کرده است.

تحلیل ژنتیکی و کشف هویت تاریخی

با استفاده از این اطلاعات، تیم توانست نتیجه‌گیری کند که احتمالا فرد مورد نظر دارای چشمان آبی و موهای بلوند یا قهوه‌ای روشن بوده است و اجدادش احتمالاً از جنوبی‌ترین شهرستان نروژ، که هم‌اکنون وست-آگدر نامیده می‌شود، آمده‌اند. محققان با توجه به داده‌های مرجع متعددی که از ژنوم‌های نروژی‌های امروزی به‌دست آمده و از طریق همکاری با پروفسور آگنار هلگاسون در deCODE Genetics در ایسلند فراهم شده، توانستند به نتیجه‌گیری‌هایی درباره نژاد «مرد خوب» دست یابند.

الگارد می‌گوید: “بیشتر کارهایی که ما انجام می‌دهیم به داشتن داده‌های مرجع وابسته است. بنابراین هرچه ژنوم‌های باستانی بیشتری را توالی‌یابی کنیم و افراد مدرن بیشتری را مورد بررسی قرار دهیم، تحلیل‌ها در آینده بهتر خواهد بود.” مارتین نیز می‌افزاید: “این داده‌های مرجع به معنای واقعی کلمه شامل هزاران ژنوم از نروژی‌های مدرن و هزاران ژنوم دیگر از سایر اروپایی‌ها است.”

با این حال، این فناوری محدودیت‌هایی دارد. زیرا نمونه‌برداری از ژنوم «مرد خوب» نیاز به حذف سطح خارجی دندان او داشت تا از آلودگی ناشی از افرادی که در محیط‌های غیر استریل با آن برخورد کرده بودند، مانند زمان حفاری، جلوگیری شود و دندان به پودر تبدیل گردد. این بدان معناست که نمونه دیگر نمی‌تواند برای آزمایش‌های بیشتر استفاده شود و محققان نتوانستند داده‌هایی درباره هرگونه پاتوژن که ممکن است «مرد خوب» در زمان مرگش حامل آن بوده باشد، به‌دست آورند.

الگارد می‌گوید: “این یک مصالحه بین حذف آلودگی سطحی افرادی است که دندان را لمس کرده‌اند و همچنین حذف برخی از پاتوژن‌های احتمالی است… مسائل اخلاقی زیادی وجود دارد. ما باید در نظر بگیریم که چه نوع آزمایش‌هایی را اکنون انجام می‌دهیم زیرا این موضوع محدودیتی برای کارهایی که می‌توانیم در آینده انجام دهیم، ایجاد می‌کند.”

محققان می‌گویند که دوست دارند نمونه‌هایی از دیگر شخصیت‌های تاریخی را آزمایش کنند. مارتین می‌گوید: “قدیس نروژی مهم، اولاف، فکر می‌شود که در جایی در کلیسای جامع تروندهایم دفن شده باشد، بنابراین فکر می‌کنم اگر در نهایت بقایای او کشف شود، ممکن است تلاشی برای توصیف فیزیکی او و ردیابی نژادش با استفاده از توالی‌یابی ژنتیکی انجام شود.”

پترسن در مورد این تکنیک جدید که تاریخ و علم را ترکیب می‌کند، نتیجه‌گیری می‌کند: “این یک نتیجه فوق‌العاده از آنچه که روش الگارد و مارتین می‌تواند به باستان‌شناسی در زمینه‌ای به این اندازه عجیب یا نادر ارائه دهد، است.”