داغ مادر: راهنمای جامع عبور از سوگ و یافتن آرامش

فقدان مادر: از تلخ‌ترین تجربه‌های زندگی

مرگ مادر، یکی از سخت‌ترین و جانکاه‌ترین اتفاقاتیه که توی زندگی همه‌مون کم و بیش پیش میاد. فرقی نداره رابطه‌تون چقدر خوب یا پرفراز و نشیب بوده، یا حتی یه رابطه‌ی معمولی داشتید، این رویداد تلخ، به احتمال زیاد تأثیر عمیقی روی زندگیتون می‌ذاره.

توی یه نظرسنجی، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از شرکت‌کننده‌ها اذعان کردن که از دست دادن عزیز، تلخ‌ترین تجربه‌ی زندگیشون بوده. این آمار حتی بین کسایی که بیش از ۱۱ تجربه‌ی ناگوار و سخت توی زندگیشون داشتن هم صدق می‌کنه. از بین این گروه، ۲۲ درصد همچنان از دست دادن یه عزیز رو به‌عنوان تلخ‌ترین تجربه و خاطره‌ی زندگیشون معرفی کردن.

نقش پنج مرحله‌ی سوگواری در کنار اومدن با فقدان

چرا مرگ مادر این‌قدر سخته؟

چه در حال سوگواری برای مادری باشید که شما رو به دنیا آورده و چه برای مادری (یا فردی که نقش مادر رو داشته) که شما رو بزرگ کرده، شما در حال سوگواری برای پیوندی هستید که داشتید، یا شاید پیوندی که آرزوی داشتنش رو داشتید.

جان بالبی، روانشناس بریتانیایی، معتقد بود که بچه‌ها با یه میل ذاتی به برقراری دلبستگی با مراقبینشون به دنیا میان. درحالی‌که قبل از اون، بقیه فکر می‌کردن دلبستگی با غذا مرتبطه، اما اون معتقد بود که این حس، بر اساس محبت و پاسخگویی شکل می‌گیره.

بنابراین، طبیعیه که سوگواری برای این دلبستگی – یا نبودنش – خیلی سخت و طاقت‌فرسا باشه.

دکتر لیز شمیتز-بنال، روانشناس و محقق حوزه‌ی از دست دادن مادر و تاب‌آوری، می‌گه: «مادر، بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ما توی جامعه‌س، خصوصاً اینکه توی جوامعی بزرگ می‌شیم که تنوع چندانی توی مراقبین وجود نداره.»

تحقیقات اون، به‌طور ویژه روی زنان بزرگسالی متمرکز بوده که توی کودکی مادرشون رو از دست دادن و نشون داده که این افراد، نسبت به کسایی که مادرشون رو از دست ندادن، نمرات کمتری توی تاب‌آوری دارن.

اون اضافه می‌کنه که خیلی از افرادی که با مادرشون رابطه‌ی خوبی نداشتن، بعد از مرگ مادرشون از شدت واکنش‌ها و غم و اندوهشون شگفت‌زده می‌شن.

تاثیر مرگ مادر بر آدم‌ها

هرچند از دست دادن مادر، از یه جهاتی با انواع دیگه فقدان فرق داره، با این حال یه سری اثرات مشترک با بقیه‌ی انواع فقدان و سوگواری وجود داره. بعضی از افکار و احساسات رایج توی سوگواری عبارتند از:

شوک و ناباوری
بی‌حسی
اندوه شدید
باور نکردن اتفاق
نگرانی
مشکل توی تمرکز
خشم و عصبانیت

کمتر کسی می‌دونه که سوگواری، علاوه بر جنبه‌های روحی و روانی، به‌شکل جسمی هم نمود پیدا می‌کنه. توی جسمتون، سوگواری می‌تونه به شکل‌های زیر ظاهر بشه:

مشکلات گوارشی
از دست دادن انرژی و بی‌حالی
تنش و اضطراب
اختلالات خواب
تغییرات وزن

خطر ابتلا به اختلالات روانی

اما توی بعضی از افراد، از دست دادن یه عزیز می‌تونه اختلالات روانی رو، حتی توی کسایی که سابقه‌ی بیماری روانی ندارن، فعال کنه. یه مطالعه نشون داد که خطر ابتلا به اختلالات زیر افزایش پیدا می‌کنه و همچنین یه ارتباط جدید بین شیدایی و فقدان کشف شد:

اختلال افسردگی اساسی
اختلال هراس
اختلال استرس پس از سانحه

به‌ویژه توی بزرگسالان بالای ۷۰ سال:

دوره‌های شیدایی
هراس
اختلالات مصرف الکل
اختلال اضطراب فراگیر

غم‌زدگی پیچیده چیه؟

هر نوع سوگواری، پیچیدگی‌های خودش رو داره، اما بعد از دست دادن یه عزیز، خیلی از افراد می‌تونن به‌تدریج به روال عادی زندگیشون برگردن (یا یه روال جدید بسازن). متخصصین بهداشت روان، از اصطلاح غم‌زدگی پیچیده یا سوگواری طولانی استفاده می‌کنن، اگه بیش از یه سال از این اتفاق گذشته باشه و عملکرد روزمره‌ی شما همچنان تحت‌تأثیر باشه.

(توجه: اسم بالینی فعلی «اختلال غم‌زدگی پیچیده پایدار» هستش، اما انجمن روانپزشکی آمریکا به‌تازگی تغییر اسمش به «اختلال سوگواری طولانی» رو تایید کرده.)

چند تا از علائم غم‌زدگی طولانی که بعد از ۱۲ ماه همچنان روی عملکرد روزمره‌ی شما تأثیر می‌ذاره، ایناست:

دشواری در ادامه‌ی زندگی
بی‌حسی احساسی
فکر کردن به بی‌معنی بودن زندگی
باور نکردن فوت عزیز

توی یه مطالعه، ۶۵ درصد از شرکت‌کننده‌هایی که غم‌زدگی پیچیده داشتن، از فکر کردن به مردن بعد از از دست دادن عزیزانشون صحبت کردن. پس اگه شما یا کسی که می‌شناسید، این افکار رو دارین، بدونین که تنها نیستید و این حالت، برای تجربه‌ای که دارید، غیرعادی نیست.

اگه افکار خودکشی دارین، اما احساس می‌کنید می‌تونید از خودتون مراقبت کنید، باید با یه متخصص بهداشت روان مشورت کنید. اگه این افکار غیرقابل تحمل شد و خطر آسیب رسوندن به خودتون وجود داشت، با خط تلفن اورژانس ۱۲۳ تماس بگیرید تا از مشاورای متخصص و آموزش‌دیده کمک بگیرید.

چطوری با مرگ مادر کنار بیاییم و بهبودی پیدا کنیم؟

وقتی فقدان تازه‌س، فکر می‌کنید همین الان دارین تمومش می‌کنید و این حس قرار نیست تموم شه – اما این‌طور نیست.

لیز شمیتز-بنال می‌گه: «اگه به خودتون اجازه بدید سوگواری کنید و بقیه هم بهتون اجازه بدن سوگواری کنید، احتمالاً توی چند ماه اول بعد از مرگ مادرتون متوجه می‌شید که احساسات خیلی شدید، کم‌کم فروکش می‌کنه.»

اون اضافه می‌کنه که هرچند اکثر مردم ذاتاً می‌دونن که از دست دادن مادر می‌تونه سخت باشه، اما نمی‌دونن چقدر می‌تونه سخت باشه یا چقدر طول می‌کشه. «مردم توی جامعه‌ی ما معمولاً فکر می‌کنن باید توی یه ماه از این غم عبور کنیم و تمومش کنیم.»

و حتی اگه این احساسات رو نادیده بگیریم، این به این معنی نیست که وجود ندارن و روی زندگیمون تاثیر نمی‌ذارن.

شمیتز-بنال ادامه می‌ده: «خیلی از آدما سریعاً ما رو دعوت می‌کنن به “ادامه‌ی زندگی”، درحالی‌که ما باید توانایی سوگواری کردن رو داشته باشیم، اما در کنارش انتظاراتمون از خودمون رو هم تنظیم کنیم.»

چند تا از توصیه‌های اون:

احساساتتون رو حس کنید
به خودتون اجازه بدید هیچ احساسی نداشته باشید
درباره‌ی احساساتتون صحبت کنید
تنهایی وقت بگذرونید
با دیگران وقت بگذرونید
باهاش حرف بزنید (به هر روشی که برای شما و باوراتون معنی داره – شاید نوشتن نامه براش هم شامل بشه)

کنار اومدن با سوگواری توی محیط کار

با یک حرفه‌ای صحبت کنید

درمان می‌تونه بعد از یه فقدان بزرگ مثل این خیلی مفید باشه. درحالی‌که اکثر درمانگرا با سوگواری کار کردن، چون این یکی از تجربه‌های خیلی مشترک توی زندگیه، اما درمانگرایی هم وجود دارن که توی کار با مراجعین سوگوار متخصص هستن. برای پیدا کردن یه درمانگر، بر اساس نیازاتون جستجو کنید.

حمایت از یه جامعه

از اونجایی که سوگواری می‌تونه حس تنهایی رو به آدم بده، خیلی‌ها توی گروه‌های حمایتی، چه حضوری و چه آنلاین، آروم می‌شن. اگه شما خانومی هستید که مادرتون رو از دست دادید، ممکنه به جامعه‌ی «دختران بی‌مادر» علاقه‌مند باشید که هم جلسات مجازی داره و هم حضوری.

حرف آخر

مرگ مادر، یکی از تلخ‌ترین اتفاقاتیه که آدم می‌تونه تجربه کنه. اگه در حال حاضر در حال سوگواری برای مادرت هستی، با خودت مهربون باش. چه رابطه‌ی خوبی باهاش داشتی و چه نه، همیشه یه اندوهی همراه با واقعیت یا اون چیزی که آرزوش رو داشتی وجود داره.