غارهای اسرارآمیز آتشفشانی: کلید یافتن حیات در مریخ؟

رمزگشایی از اسرار باستانی سیاره‌مان: نگاهی به تونل‌های آتشفشانی

با بررسی دقیق و موشکافانه تونل‌های آتشفشانی – غارهایی که پس از فوران‌های آتش‌فشانی و سرد شدن گدازه‌ها شکل می‌گیرند – گروهی بین‌المللی از محققان، سرنخ‌هایی درباره محیط‌های باستانی زمین به‌دست آورده‌اند که می‌تواند در کاوش‌های آینده برای یافتن حیات در مریخ، بسیار حائز اهمیت باشد. بوگدان پی. اوناک، استاد دانشکده زمین‌شناسی دانشگاه USF، همراه با دانشمندانی از کشورهای پرتغال، اسپانیا و ایتالیا، در حال تلاش برای روشن‌کردن این موضوع هستند که چگونه تونل‌های آتشفشانی می‌توانند به‌عنوان مدل‌های ارزشمندی برای غارهای مریخی و جستجو برای حیات فرازمینی عمل کنند.

این تیم تحقیقاتی، در جزیره لانزاروت اسپانیا که در غرب شمال آفریقا واقع شده، به بررسی شش تونل آتشفشانی پرداخته و از درون آن‌ها نمونه‌های معدنی جمع‌آوری کردند. بعضی از این تونل‌ها اون‌قدر بزرگ هستند که حتی برای برگزاری کنسرت‌های زیرزمینی هم مورداستفاده قرار می‌گیرند. اوناک می‌گوید: «با وجود این‌که تونل‌های آتشفشانی لانزاروت، چند سال قبل کشف شدند، ولی ما اولین گروهی هستیم که چنین مطالعات دقیقی را بر روی مواد معدنی و میکروارگانیسم‌های موجود در آن‌ها انجام می‌دهیم.»

تحقیقات درباره‌ی تونل‌های آتشفشانی و ردیابی نشانه‌های حیات میکروبی

در مطالعه‌ای که در مجله‌ی Communications Earth & Environment منتشر شده، اوناک و همکارانش با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته‌ی مولکولی، ایزوتوپی و معدنی، به بررسی رسوبات و ایجاد درک جامعی از مواد معدنی موجود در این تونل‌ها پرداختند. آن‌ها فهمیدند که سنگ‌های آتشفشانی در تونل‌های گدازه‌ای، محیطی محافظت‌شده ایجاد کرده‌اند که باعث حفظ مواد معدنی و ترکیبات آلی از فرسایش می‌شود و در نهایت، این مواد معدنی را به‌عنوان آرشیوی از اکوسیستم‌های گذشته، حفظ کرده است.

تیم تحقیقاتی، نشانه‌های زیستی حفظ‌شده‌ای را کشف کرد، از جمله سولفات‌های کلسیم و سدیم. این کشف، نشان‌دهنده‌ی فعالیت میکروبی و وجود میکروارگانیسم‌هایی مثل باکتری‌ها در این غارها در گذشته بوده است. اوناک اضافه می‌کند: «این مطالعه، به درک ما از تغییر و تحولات زمین‌شناسی و محیطی در سیاره‌ی زمین می‌افزاید و تونل‌های گدازه‌ای را به‌عنوان *پناهگاه‌های احتمالی* برای حیات میکروبی معرفی می‌کند که پیامدهای مهمی برای اخترزیست‌شناسی دارد، به‌ویژه در شناسایی نشانه‌های زیستی در مریخ و سایر اجرام آسمانی.»

با توجه به این‌که تونل‌های گدازه‌ای مریخ هم به همان شکل محافظت شده‌اند و احتمالاً حاوی مواد معدنی غنی از سولفات هستند، ممکن است نشانه‌هایی از حیات میکروبی گذشته را در خود داشته باشند و می‌تواند به ما در مورد حیات احتمالی فرازمینی، سرنخ‌هایی ارائه دهد. این نتایج می‌توانند تأثیر زیادی بر رویکرد دانشمندان در اکتشاف سیارات، به‌ویژه برای مأموریت‌های آینده که به مطالعه‌ی قابلیت سکونت مریخ می‌پردازند، داشته باشند.

تیم تحقیقاتی در ماه‌های آینده، چندین مقاله تکمیلی درباره‌ی این تونل‌های گدازه‌ای منتشر خواهد کرد و همچنین قصد دارد تونل‌های گدازه‌ای تازه‌تأسیس‌شده در ایسلند را هم مورد بررسی قرار دهد.