دیوونه‌بازی رگ‌ها تو مغز: داستان ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) و راه‌های نجات!

یه نگاهی به ناهنجاری شریانی وریدی (AVM)

یه ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) یه جور کلاف درهم‌پیچیده و غیرعادی از رگ‌های خونیه، معمولاً توی مغز پیدا می‌شه.

اصلاً این ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) چیه؟

ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) یه جور به‌هم‌ریختگی غیرطبیعی رگ‌های خونیه که شبیه لانه پرنده می‌مونه. این کلاف از سرخرگ‌هایی درست شده که به‌طور معمول خون رو به مغز می‌رسونن و سیاهرگ‌هایی که خون رو از بافت مغز تخلیه می‌کنن.

خون توی بدن شما توی یه مدار بسته و منظم از رگ‌های خونی حرکت می‌کنه. سرخرگ‌ها خون پر از اکسیژن رو از قلب به مغز و بقیه اندام‌ها و بافت‌های بدن می‌برن. سیاهرگ‌ها هم خون کم‌اکسیژن و مواد زائد رو از بافت‌ها برمی‌گردونن به قلب و ریه‌ها.

معمولاً این تبادل توی مویرگ‌ها اتفاق می‌افته، جایی که کوچیک‌ترین واحدهای رگ‌های خونی سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها به هم وصل می‌شن. اگه AVM داشته باشین، این «پل» مویرگی بین سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها وجود نداره. این باعث می‌شه خون پرفشار سرخرگی مستقیماً به سیاهرگ‌هایی وصل بشه که عادت به این فشار ندارن. در نتیجه، این اتصال غیرعادی بین سرخرگ و سیاهرگ توی AVM می‌تونه باعث پاره شدن رگ و خونریزی توی مغز بشه.

انواع AVM

دو نوع AVM وجود داره:

• ناهنجاری‌های شریانی وریدی مغزی: اینا هر جایی توی بافت مغز یا روی سطح مغز می‌تونن رشد کنن. AVMها بیشتر توی مغز، ساقه مغز و نخاع دیده می‌شن.
• ناهنجاری‌های شریانی وریدی محیطی: اینا می‌تونن هر جایی توی بدن شما، توی اون ۱۶۰ هزار کیلومتر رگ خونی، شکل بگیرن. ممکنه روی صورت، دست‌ها یا پاها و توی بافت‌ها و اندام‌هایی مثل قلب، کبد یا ریه‌ها اتفاق بیفتن.

AVM چقدر شایعه؟

ناهنجاری‌های شریانی وریدی خیلی کم پیش میاد. تقریباً توی ۱ نفر از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر وجود داره. هر کسی ممکنه با AVM به دنیا بیاد. بیشتر وقتا، دکترها این مشکل رو توی آدمای بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی پیدا می‌کنن. خطر بروز علائم بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی بیشتره.

علائم و علت‌ها

علائم AVM چیا هستن؟

علائم ناهنجاری شریانی وریدی ممکنه شامل اینا باشه:

• تشنج با یا بدون از دست دادن هوشیاری
• سردرد
• ضعف عضلانی یا فلج کامل
• حالت تهوع و استفراغ
• بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن
• سرگیجه
• مشکلات توی حرکت، حرف زدن، حافظه، فکر کردن، تعادل یا بینایی
• گیجی، توهم یا زوال عقل
• کمردرد (که می‌تونه یهویی و شدید باشه) یا ضعف توی پایین‌تنه (لگن) و پاها تا انگشتای پا
• تنگی نفس موقع زور زدن
• سرفه خونی (اگه AVM توی ریه‌ها باشه)
• درد شکم
• توده روی دست‌ها یا پاها یا تنه
• درد و ورم

شاید اگه AVM داشته باشین، هیچ علامتی نداشته باشین. تا ۱۵٪ از آدما که AVM دارن، هیچ علامتی ندارن. بیشتر وقتا، اولین نشونه‌ای که نشون می‌ده AVM دارین، بعد از خونریزیه. اگه AVM مغزی داشته باشین و باعث خونریزی رگ بشه (پاره بشه)، می‌تونه باعث سکته مغزی و آسیب مغزی بشه. حدود ۵۰٪ از آدما که AVM مغزی دارن، خونریزی مغزی اولین علامتشونه.

علت به‌وجود اومدن AVM چیه؟

دانشمندها مطمئن نیستن چی باعث به‌وجود اومدن AVM می‌شه. اونا فکر می‌کنن که آدما با این مشکل به دنیا میان و احتمالاً توی دوران جنینی رشد می‌کنه (مادرزادیه). AVMها ممکنه ارثی باشن (توی خانواده‌ها دیده بشن)، ولی خیلی کم پیش میاد.

AVM چطوری روی بدن من اثر می‌ذاره؟

AVMها به این صورت باعث آسیب می‌شن:

• خونریزی: فشار خون از سرخرگ‌ها فشار زیادی رو به AVM وارد می‌کنه. دیواره سیاهرگ‌ها ضعیفه و همیشه نمی‌تونه با این فشار خون کنار بیاد. اگه سیاهرگ‌ها نتونن فشار خون رو تحمل کنن، ممکنه بترکن و خونریزی کنن. خونریزی توی بافت‌های اطراف می‌تونه باعث آسیب دائمی بشه. خونریزی شدید ممکنه باعث مرگ بشه.
• فشار آوردن به قسمت‌های بدن: یه اتصال غیرعادی باعث می‌شه خون بیشتری توی سیاهرگ‌ها جمع بشه. سیاهرگ‌ها می‌تونن بزرگ بشن و به بافت‌های اطراف فشار بیارن. این نه تنها جلوی اکسیژن‌رسانی رو می‌گیره، بلکه روی تخلیه از طریق سیستم لنفاوی هم اثر می‌ذاره.
• کم کردن اکسیژن لازم برای بافت‌ها: چون پل مویرگی بین سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها وجود نداره، اکسیژن و مواد مغذی به بافتی که AVM توش هست نمی‌رسه. بافت و سلول‌های عصبی توی اون منطقه ممکنه از بین برن.

عوارض AVM چیا هستن؟

عوارض AVMهای مغزی شامل اینا می‌شه:

• خونریزی مغزی/سکته مغزی: این بزرگ‌ترین خطر داشتن AVMه. خونریزی از AVM توی مغز باعث سکته مغزی، آسیب مغزی یا تشنج می‌شه. AVMها توی این مناطق بسته هم می‌تونن به قسمت‌هایی از مغز و نخاع فشار بیارن و جابه‌جاشون کنن.
• تشنج: این هجوم فعالیت الکتریکی توی مغز می‌تونه باعث از دست دادن هوشیاری و حرکات عضلانی بشه که نمی‌تونین کنترلشون کنین.
• آنوریسم: این یه جور بیرون‌زدگی بادکنکی‌شکل توی دیواره رگ‌های خونیه که به AVM خون‌رسانی می‌کنن یا اطرافش هستن. اینا به خاطر ضعف توی دیواره رگ‌های خونی به‌وجود میان. آنوریسم‌ها توی حدود ۵۰٪ از همه AVMهای مغزی و نخاعی رشد می‌کنن. آنوریسم‌های مرتبط با AVM می‌تونن خطر پاره شدن (خونریزی) و علائم مربوط به خونریزی رو افزایش بدن.
• آسیب مغزی که روی فکر کردن، پردازش ذهنی، حافظه یا فهمیدن حرف‌ها اثر می‌ذاره.
• کما و مرگ، به‌خصوص از خونریزی شدید توی مغز.

تشخیص و آزمایش‌ها

AVM چطوری تشخیص داده می‌شه؟

پزشک شما ازتون درباره علائم‌تون می‌پرسه و یه معاینه فیزیکی انجام می‌ده. اونا بعضی وقتا به صدای «برویی» گوش می‌دن، که صدای جریان سریع خونه که توی سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها موقع وجود AVM شنیده می‌شه.

چه آزمایش‌هایی برای تشخیص AVM انجام می‌شه؟

آزمایش‌های تصویربرداری که پزشک‌ها برای تشخیص AVM استفاده می‌کنن شامل اینا می‌شه:

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): این از امواج رادیویی و یه آهنربای بزرگ استفاده می‌کنه.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): این از اشعه ایکس برای درست کردن یه سری عکس استفاده می‌کنه.
• آنژیوگرافی کاتتری: پزشک یه لوله (کاتتر) رو توی یه سرخرگ توی مچ دست یا کشاله ران وارد می‌کنه و اونو به منطقه‌ای که باید بررسی بشه می‌بره. رنگ‌ها و اشعه ایکس به پزشک‌ها کمک می‌کنن تا جزئیات رگ‌های خونی رو ببینن.

آزمایش‌های تصویربرداری مغزی برای AVMهای مشکوک مغزی ممکنه شامل اینا باشه:

• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی مغزی (MRA): از یه میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید عکس‌های دقیق از رگ‌های خونی داخل و اطراف مغز استفاده می‌کنه.
• آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CTA): از اشعه ایکس برای دیدن عکس‌های دقیق از رگ‌های خونی استفاده می‌کنه.
• سونوگرافی ترانس‌کرانیال داپلر: از امواج صوتی برای تعیین سرعت جریان خون توی مغز استفاده می‌کنه.

چون خیلی از AVMها علائمی ندارن، پزشک‌ها بعضی از اونا رو فقط موقع آزمایش‌های تصویربرداری برای یه مشکل دیگه (مثل آسیب‌ها، مشکلات بینایی یا سردرد) یا بعد از خونریزی و ایجاد علائم پیدا می‌کنن.

مدیریت و درمان

AVM چطوری درمان می‌شه؟

انتخاب‌های درمان AVM بستگی داره به:

• نوع، اندازه و موقعیت AVM و ساختار سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های شما
• خطر پاره شدن AVM
• علائم شما
• سن شما
• سلامتی کلی شما

بهترین حالت، هدف درمان AVM کم کردن احتمال خونریزی یا از بین بردن دائمی اونه. چند راه مختلف برای درمانش وجود داره. این نوع درمان‌ها شامل جراحی باز، مسدود کردن سرخرگ با کاتتر و/یا تابش متمرکز به AVM می‌شه. هر نوع درمانی مزایا و معایبی داره که به سلامتی کلی شما و ویژگی‌های AVMتون بستگی داره.

به‌طور کلی، درمان AVM در اسرع وقت معمولاً بهترین راه برای جلوگیری از عوارض جدیه.

هر آدم – و AVM هر آدم – منحصر به فرده. هیچ ابزار تصمیم‌گیری بی‌نقصی وجود نداره. تیم پزشکی شما با شما و خانواده‌تون درباره وضعیت‌تون و بهترین راه برای برخورد با AVM صحبت می‌کنن.

AVM ممکنه توی ناحیه‌ای باشه که خطرات جراحی یا درمان‌های دیگه بیشتر از انجام ندادن هیچ کاری باشه. اگه این‌طوری باشه، تیم پزشکی شما ممکنه AVM شما رو با دقت و با آزمایش‌های تصویربرداری در طول زمان زیر نظر بگیره. اگه AVM شروع به نشون دادن نشانه‌های تغییر کرد، که نشون‌دهنده افزایش خطر خونریزیه، پزشک شما ممکنه اون موقع درمان رو در نظر بگیره.

داروها

داروها می‌تونن بعضی از علائم AVM رو کم کنن. اینا شامل:

• داروهای ضد تشنج
• مسکن‌ها برای سردرد و کمردرد
• داروهای فشار خون

روش‌ها

پزشک‌ها ممکنه یه یا چندتا از این روش‌ها رو امتحان کنن:

• جراحی برای برداشتن AVM: جراحی شامل ایجاد یه برش کوچیک نزدیک AVM، بستن سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های اطراف طوری که خونریزی نکنن و بعد برداشتن AVM می‌شه. جراح جریان خون رو به رگ‌های خونی طبیعی هدایت می‌کنه. جراحی یه درمان برای این بیماریه. شما یه اسکن مغزی خواهید داشت تا مطمئن بشین که جراحی به‌طور کامل AVM رو برداشته یا از بین برده. شما هم یه اقامت کوتاه توی بیمارستان (چند روز) خواهید داشت و یه توانبخشی کوتاه‌مدت رو تجربه می‌کنین.
• آمبولیزاسیون: توی این روش، یه پزشک یه کاتتر رو توی یه سرخرگ توی کشاله ران یا مچ دست وارد می‌کنه و اونو به محل AVM می‌بره. وقتی به اونجا رسیدن، یه ماده چسب‌مانند، سیم‌پیچ یا یه ماده دیگه رو توی AVM رها می‌کنن که جریان خون رو توی AVM کم یا متوقف می‌کنه. پزشک‌ها از این روش وقتی AVMها بزرگ هستن و خون زیادی ازشون عبور می‌کنه، استفاده می‌کنن. این‌جوری، اونا می‌تونن اونا رو راحت‌تر و با خطر خونریزی کمتری بردارن، اگه بلافاصله بعدش جراحی کنن. آمبولیزاسیون همچنین می‌تونه جریان خون رو کم کنه تا اگه جراح بلافاصله عمل نکنه، خطر پارگی کم بشه.
• جراحی رادیویی گاما نایف®: این روش از پرتوهای پرتوی بسیار متمرکز استفاده می‌کنه که به آرومی AVM رو کوچک، زخم و حل می‌کنه در طول چند سال یا برداشتن AVM رو با جراحی آسون‌تر می‌کنه. شما هر چند وقت یه بار اسکن خواهید داشت تا ببینین AVM داره کوچک می‌شه یا نه.

عوارض درمان

عوارض یا عوارض جانبی درمان AVM ممکنه شامل اینا باشه:

• خونریزی
• سردرد
• تورم
• آسیب به بافت‌های اطراف
• ضعف عضلانی توی یه طرف
• اثرات روی حرف زدن، شنوایی یا بینایی
• نتایجی که کامل نیستن، دوام ندارن یا ماه‌ها طول می‌کشه تا به اثر کامل‌شون برسن
• عوارض جدی که می‌تونن ناتوان کننده یا مرگبار باشن

پیشگیری از AVM

آیا می‌شه از AVM جلوگیری کرد؟

نه، نمی‌شه جلوی AVM رو گرفت چون محقق‌ها معتقدن که مادرزادیه (باهاش به دنیا میاین). اما اگه هر کدوم از علائمی که توی این مقاله گفته شده رو داشتین، فوراً به پزشک مراجعه کنین. واکنش سریع به علائم در حال رشد بهترین راهه.

چشم انداز / پیش آگهی

اگه AVM داشته باشم، چی می‌شه؟

AVM هر آدم یه وضعیت منحصر به فرد داره. اگه جراحی کردین و جراح با موفقیت AVM شما رو برداشته، شما از این بیماری درمان شدین.

نتیجه درمان‌های دیگه AVM خیلی خوبه، اما متغیرهای زیادی وجود داره، از جمله:

• موقعیت
• اندازه
• نوع AVM
• سن و سلامتی کلی شما

تیم پزشکی شما می‌تونه بهتر درباره AVM شما و نتیجه احتمالی مورد انتظار صحبت کنه.

اگه AVM داشته باشین و درمان نشین، سالی ۲ تا ۴ درصد احتمال داره که خونریزی کنه.

زندگی با AVM

کی باید به پزشک مراجعه کنم؟

AVMها می‌تونن بیشتر از یه بار اتفاق بیفتن (عود کنن) توی بعضی از آدما. اگه علائم جدیدی داشتین، با پزشک تماس بگیرین. وقتی درمان شدین، باید هر سه ماه یه بار با پزشک‌تون قرار ملاقات داشته باشین. بعد از سال اول، فقط سالی یه بار به ملاقات نیاز دارین.

کی باید به اورژانس برم؟

اگه این موارد رو تجربه کردین، فوراً کمک بگیرین:

• سردرد ناگهانی و شدید («بدترین سردرد زندگی‌ام»)
• تشنج
• ضعف توی دست‌ها یا پاها
• مشکلات توی بینایی، تعادل، حافظه یا توجه

اینا نشانه‌های یه وضعیت اورژانسی تهدید کننده زندگی هستن. این می‌تونه خونریزی مغزی باشه.

چه سوالاتی باید از دکترم بپرسم؟

سوالاتی که باید از پزشک‌تون بپرسین شامل اینا می‌شه:

• AVM من کجای بدنم هست؟
• کدوم درمان برای من بهتره؟
• اگه الان جراحی نکنین، هر چند وقت یه بار باید وضعیت من رو زیر نظر بگیرین؟

سوالات متداول اضافی

آیا AVMها خطرناکن؟

ممکنه باشن. بزرگ‌ترین خطر خونریزیه. اگه یهویی یه سردرد شدید حس کردین («بدترین سردرد زندگی‌ام»)، با ۱۱۵ تماس بگیرین. ممکنه AVM مغزی خونریزی‌دهنده داشته باشین. یه احتمال ۲ تا ۴ درصدی خونریزی در سال برای AVMهای پاره نشده وجود داره. ۱۷ درصد از AVMهایی که قبلاً پاره شدن (پاره می‌شن) هر سال.

آیا همه AVMها در نهایت خونریزی ایجاد می‌کنن؟

نه. بعضی از AVMها هیچ وقت خونریزی ایجاد نمی‌کنن و حتی ممکنه علائمی ایجاد نکنن یا هیچ مشکل سلامتی توی کل زندگی‌تون نداشته باشین. پزشک‌ها بعضی از AVMها رو فقط موقع یه آزمایش تصویربرداری برای یه دلیل دیگه یا موقع کالبدشکافی بعد از مرگ پیدا می‌کنن.

AVMها می‌تونن مشکلاتی برای سلامتی به جز خونریزی ایجاد کنن. بعضی از AVMهایی که بزرگ می‌شن و بزرگ می‌شن می‌تونن به یه ناحیه از بافت فشار بیارن و باعث آسیب بافتی، آسیب سلول عصبی و سایر آسیب‌های سلولی توی اون ناحیه بشن. اگه به اندازه کافی بزرگ باشن و توی یه ناحیه حیاتی باشن، نبود مویرگ‌ها بین سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های شما می‌تونه باعث کمبود اکسیژن، مواد مغذی و تبادل مواد زائد توی بافت توی این ناحیه بشه. این می‌تونه منجر به مرگ بافت بشه.

آیا AVMها می‌تونن مرگبار باشن؟

آره، می‌تونن باشن. میزان مرگبار یا شدید بودن AVM بستگی به اندازه و موقعیتش داره. یه خونریزی شدید از AVM پاره‌شده توی مغز می‌تونه مرگبار باشه. با این حال، بعضی از آدما AVM دارن و هیچ وقت علائمی یا مشکلات سلامتی ندارن.

آیا محل درد توی سرم نشون‌دهنده محل AVM هست؟

لزومی نداره. ممکنه باشه، اما بیشتر وقتا، محلی که درد سردرد رو حس می‌کنین، مختص به ناحیه AVM نیست.

آیا یه زن باردار با AVM خطر بیشتری داره؟

توی بعضی از آدما، تغییراتی که بارداری به همراه داره، می‌تونه باعث بشه علائم AVM یهویی ظاهر بشن یا بدتر بشن. افزایش حجم خون و فشار خونی که با بارداری همراهه، می‌تونه خطر خونریزی AVM رو افزایش بده.

AVMها چطوری روی بچه‌ها اثر می‌ذارن؟

AVMها می‌تونن باعث تغییرات رفتاری یا تغییرات کوچیک توی توانایی یادگیری فرزندتون بشن. این تغییرات ممکنه قبل از ظاهر شدن علائم واضح‌تر موقعی که فرزندتون بزرگ‌تره (اگه علائمی ایجاد بشه) اتفاق بیفتن.

آیا خونریزی‌های مغزی ناشی از AVM همیشه باعث آسیب مغزی قابل توجه می‌شن؟

نه. بعضی از خونریزی‌های مغزی خیلی کوچیک، که بهش می‌گن خونریزی‌های ریز، آسیب محدودی ایجاد می‌کنن و علائم کمی دارن. اما با گذشت زمان، خیلی از خونریزی‌های ریز می‌تونن خطر زوال عقل رو افزایش بدن و عملکردهای فکری رو مختل کنن.

فرق بین AVM، آنوریسم، همانژیوم، ناهنجاری غاری و فیستول چیه؟

آنوریسم یه ناحیه ضعیف و بادکنکی‌شکل توی یه سرخرگه. بیشتر وقتا توی نقطه‌ای شکل می‌گیره که دوتا سرخرگ شاخه می‌شن. آنوریسم می‌تونه به عنوان یه عارضه AVM رشد کنه.

همانژیوم‌ها ناهنجاری‌های عروقی (رگ خونی) هستن که می‌تونین روی پوست‌تون ببینین. اونا خطرناک نیستن و نیازی به درمان ندارن.

ناهنجاری‌های غاری یه نوع ضایعه عروقی هستن. برخلاف AVM، اونا حاوی خون با حرکت آهسته هستن که معمولاً لخته شده. اونا می‌تونن نشت کنن، اما معمولاً به شدت AVM خونریزی نمی‌کنن و بیشتر وقتا علائمی ایجاد نمی‌کنن.

فیستول یه اصطلاح کلی برای یه اتصال غیرعادی رگ‌های خونیه. فیستول‌های شریانی وریدی می‌تونن توی بافتی که مغز و نخاع شما رو می‌پوشونه اتفاق بیفتن. AVMها می‌تونن داخل بافت‌های مغز شما اتفاق بیفتن. فیستول‌ها بیشتر از AVMها با ضربه به سر یا عفونت همراه هستن.

AVM یه وضعیت پزشکی جدیه، اما درمان‌های موجود بسیار موثر هستن. تیم پزشکی شما با شما درباره جزئیات AVMتون – اندازه و موقعیتش – و سایر عواملی صحبت می‌کنن تا گزینه‌های درمانی رو که برای شما بهترین هستن، ایجاد کنن. اگه چیزی واضح نیست، از پرسیدن نترسین. شما باید گزینه‌هاتون رو درک کنین.

اگه یه تشخیص احتمالی AVM دارین، می‌خواین متخصص‌ها کنارتون باشن. پزشک‌های کلینیک کلیولند اینجان تا مراقبتی رو که نیاز دارین بهتون بدن.

هر گردی گردو نیست، هر رگی هم سالم نیست: درمان ناهنجاری‌های عروقی!